De vraag van… Hugo van der Poel, directeur van het Mulier Instituut
Aan... Karlijn Leenaars, promovenda aan de Wageningen University

De vraag
Je verdedigt in september je proefschrift over buurtsportcoaches die werken op het snijvlak van sport en zorg. Wat zijn je belangrijkste bevindingen? Wat zou kunnen helpen om de effectiviteit van de inzet van buurtsportcoaches verder te vergroten?

Het antwoord 
Beste Hugo,

Dat klopt inderdaad. In september 2013 zijn de Wageningen Universiteit en het Radboudumc - in samenwerking met Kenniscentrum Sport, VSG, ROS en KNGF - gestart met het onderzoeksproject ‘Verbinding zorg, sport en bewegen’. In dit onderzoek volgde ik samen met Eva Smit - PhD student aan het Radboudumc - dertien buurtsportcoaches uit negen verschillende gemeenten (Den Haag, Den Bosch, Heusden, Nijmegen, Zwolle, Hoogeveen, Emmen, Utrecht en Franeker). Deze dertien buurtsportcoaches hadden allen de opdracht de eerstelijnszorg met de sport- en beweegsector te verbinden en zo volwassenen te stimuleren meer te gaan bewegen. Het onderzoek van het Radboudumc richt zich op de vraag of mensen daadwerkelijk meer gaan bewegen door de inzet van de buurtsportcoach (resultaten van dit onderzoek worden in 2018 verwacht). 

In mijn onderzoek heb ik gekeken op welke wijze de buurtsportcoach invulling geeft aan zijn rol en of het de buurtsportcoach lukt om de eerstelijnszorg en de sport- en beweegsector met elkaar te verbinden. Om antwoord te krijgen op deze twee vragen hebben we verschillende methoden van dataverzameling gebruikt (interviews, focusgroepgesprekken, vragenlijst, document-analyse) onder verschillende partijen (de buurtsportcoach zelf, zorg-, sport- en welzijnsprofessionals, en beleidsmedewerkers). Mijn onderzoek is inmiddels afgerond en dit zijn de belangrijkste bevindingen.

1. De buurtsportcoach vervult verschillende rollen
De buurtsportcoach vervult veel verschillende taken. Grofweg kunnen we wel drie rollen onderscheiden: 

• Doorverwijzer: als doorverwijzer begeleidt de buurtsportcoach inwoners na een doorverwijzing vanuit de zorg- en welzijnssector naar passend sport- en beweegaanbod. 
   
• Organisator: als organisator organiseert en ondersteunt de buurtsportcoach activiteiten voor en van zorg-, sport- en welzijnsorganisaties. 
   
• Makelaar: buurtsportcoaches omschrijven de rol als makelaar als het verbinden van zorg, sport en bewegen. Het realiseren van deze verbinding gebeurt aan de hand van de activiteiten die zij organiseren of het begeleiden van inwoners naar passend sport- en beweegaanbod. Over de invulling van deze rol verschillen de buurtsportcoaches van mening; sommigen beschouwen de rol als makelaar als ‘blijvend’ terwijl een deel zich terugtrekt na het initiëren van de samenwerking. 

2. De verbinding tussen de eerstelijnszorg en sport- en beweegsector kenmerkt zich als een ketenaanpak
De verbinding tussen de eerstelijnszorg en de sport- en beweegsector gerealiseerd door de buurtsportcoach kan gezien worden als een ketenaanpak. Buurtsportcoaches zijn er met name op gericht om inwoners - naar aanleiding van een doorverwijzing vanuit de eerstelijnszorg of welzijnssector of een fittest - te begeleiden naar passend sport- en beweegaanbod. 

3. Factoren gerelateerd aan de eerstelijnszorg en de sport- en beweegsector hinderen op dit moment de gerealiseerde verbinding tussen beide sectoren
Hoewel vaak gesproken wordt dat verschillen tussen de eerstelijnszorg en de sport- en beweegsector - zoals verschillen in cultuur, werkwijze en belangen - de samenwerking bemoeilijken, bleek dit niet uit interviews met de buurtsportcoach en focusgroepgesprekken met de professionals. Factoren gerelateerd aan de sectoren lijken de verbinding op dit moment te belemmeren:

• Eerstelijnszorg
  • Gebrek aan tijd en geld om te participeren in gezondheidsbevorderende initiatieven
  • Gebrek aan kennis over het bestaande totale beweegaanbod
  • Eigen belangen, zoals eigen beweeggroepen
     
• Sport- en beweegsector
  • Gebrek aan geschikt sport- en beweegaanbod voor de doelgroep
  • Gebrek aan geschikte instructeurs om met de doelgroep te werken
  • Geschikte sport- en beweegactiviteiten zijn binnen de gemeenten onvoldoende bekend. 

4. De buurtsportcoach implementeren op een integrale wijze lijkt het meest veelbelovend te zijn voor de buurtsportcoach en de verbinding tussen beide sectoren 
De buurtsportcoach implementeren op een integrale wijze lijkt het werk van deze buurtsportcoach en dus ook zijn impact te beïnvloeden. Buurtsportcoaches werkzaam in gemeenten waar ze alleen geïmplementeerd zijn in de sport- en beweegsector realiseerden de verbinding tussen de sectoren vooral door het gezamenlijk organiseren van activiteiten en het ondersteunen van sportorganisaties. Deze buurtsportcoaches organiseerden bijvoorbeeld overwegend fittesten of kennismakingslessen voor de werving van inwoners om die indien nodig door te verwijzen naar passend sport- en beweegaanbod.

Buurtsportcoaches werkzaam in gemeenten die hen geïmplementeerd hebben op een integrale wijze (bij zorg, sport- en welzijnorganisaties, of in een samenwerkingsverband bestaande uit zorg-, sport- en welzijnsprofessionals) realiseerden de verbinding rondom een breed scala aan activiteiten gericht op verschillende doelgroepen. Zij organiseren eigen activiteiten (zoals bijvoorbeeld netwerkbijeenkomsten), implementeren een structureel doorverwijsschema en bieden ondersteuning aan zowel sport- als zorgorganisaties. Daarnaast vervulden professionals uit de eerstelijnszorg met name een rol in het doorverwijzen van hun patiënten. 

Wij denken daarom dat buurtsportcoaches implementeren op een integrale wijze veelbelovender is omdat zij meer impact hebben door een breed scala activiteiten gericht op verschillende doelgroepen. De doorverwijzing uit de eerstelijnszorg maakt het tevens mogelijk een doelgroep te bereiken die het meeste baat heeft bij beweging. 

Op basis van dit onderzoek kunnen we concluderen dat de functie van de buurtsportcoach veelbelovend is voor het verbinden van de eerstelijnszorg met de sport- en beweegsector. Maar om een succes van de verbinding te maken zijn er wel veranderingen nodig. Wij doen dan ook de volgende aanbevelingen: 
 

• Continueer de buurtsportcoachregeling;
• Stimuleer dat de buurtsportcoach op een integrale wijze geïmplementeerd wordt;
• Vergoed eerstelijnszorgprofessionals voor preventieve werkzaamheden;
• Stimuleer een gezondheidsbevorderende blik bij professionals uit de eerstelijnszorg;
• Focus op bestaande laagdrempelige beweegactiviteiten (bijvoorbeeld activiteiten bij wijkcentra of welzijnsorganisaties) in plaats van sportverenigingen;
• Genereer meer publiciteit voor bestaande toegankelijke beweegactiviteiten voor de doelgroep;
• Zet de buurtsportcoach in als manier om bestaande belemmeringen in de verbinding weg te nemen. Dit kan door ondersteuning te bieden aan beweegaanbieders bij het organiseren van nieuw aanbod, of het inzichtelijk maken van het totale sport- en beweegaanbod voor professionals uit de eerstelijnszorg.