De vraag van… Ed Degenkamp, werkzaam bij de resultaatverantwoordelijke eenheid (rve) 'Sport en Bos' bij de gemeente Amsterdam

Aan... Ramón Spaaij, associate professor aan de Victoria University in Melbourne én bijzonder hoogleraar sportsociologie aan de Universiteit van Amsterdam

De vraag
Wat kunnen wij in Nederland leren van ‘down under’ op het gebied van ‘Sport en Geweld’ en ‘Sport en Diversiteit’ op de Nederlandse (amateur)voetbalvelden. Waardoor ontstaat escalatie en wat kan de lokale overheid doen om te de-escaleren?

Het antwoord
In grote lijnen zie ik vrij veel overeenkomsten tussen hoe men in Australië probeert om te gaan met agressie en geweld op de sportvelden en de nadruk die er in Nederland de afgelopen jaren is komen te liggen op het creëren van een veilig sportklimaat. Zo lijkt in beide landen de bewustwording van de betrokken partijen te zijn toegenomen en zijn er verscheidene nationale en lokale programma’s en initiatieven ontwikkeld om aan zowel de voorkant (preventie) als de achterkant (curatief) te interveniëren. In Australië worden de daadwerkelijke effecten van deze initiatieven nog nauwelijks systematisch gemeten of onderzocht, terwijl we hier in Nederland al wat verder in zijn.

Tegelijkertijd constateer ik dat in Australië op zowel landelijk als lokaal niveau al langere tijd wordt ingezet op het bevorderen van het pedagogisch klimaat, vanuit het besef dat ouders, trainers en omstanders een belangrijk aandeel hebben in de escalatie en de-escalatie van agressie en geweld op en rond de amateursportvelden. Wat er rond de zijlijn gebeurt, heeft een enorme impact op hoe sporters – en met name kinderen – hun sportdeelname beleven.

Bredere context
Er lijkt langzaam maar zeker het besef te groeien dat we geweldsuitwassen niet geheel los kunnen zien van de bredere context van de amateursport, waarin sterk de nadruk ligt op het belang van winnen en waarin bepaalde vormen van grensoverschrijdend gedrag, zoals verbale agressie, instrumenteel geweld (een ‘kaart pakken’) en het beschimpen van de wedstrijdleiding, zijn genormaliseerd en voor veel mensen dus bij het spel lijken te horen. Het bespreekbaar maken van deze bredere context vergt bij veel amateurclubs en –competities een heuse cultuuromslag.

Een andere ‘les’ van down under is dat we ‘Sport en Geweld’ en ‘Sport en Diversiteit’ niet als afzonderlijke onderwerpen of uitdagingen moeten zien, maar dat een veilig sportklimaat eigenlijk structureel aandacht dient te besteden aan beide. Ieder individu zou zich immers veilig en thuis moeten kunnen voelen binnen de amateursport, ongeacht diens achtergrond.

In de praktijk zien we echter dat de ontvankelijkheid van verenigingen voor dit soort boodschappen van beleidsmakers beperkt is. Zo worden verschillen in culturele achtergrond vaak nauwelijks overbrugd en soms juist uitvergroot op en rond het voetbalveld. Een belangrijke uitdaging is tot een beter begrip te komen van wat een veilig sportklimaat voor verenigingen zelf betekent en hoe dit zich verhoudt tot de beleidsintenties.

Uitdaging
Tenslotte valt me op dat in geen van de beide landen voldoende aandacht wordt besteed aan de specifieke (situationele) factoren en condities die bijdragen aan de escalatie of de-escalatie van geweld rond amateurvoetbalwedstrijden. En dat terwijl we in Nederland toch een rijke traditie kennen van vergelijkbaar onderzoek naar (supporters)geweld in het profvoetbal. We weten eigenlijk nog ontzettend weinig over hoe, waarom en onder welke omstandigheden personen in en rond amateurvoetbalwedstrijden overgaan tot gewelddadig gedrag en hoe dat gedrag kan worden voorkomen. Hierin ligt een grote uitdaging voor toekomstig onderzoek!