De vraag van… Robin van Galen, bondscoach van de waterpoloheren
Aan... Alex Pastoor, trainer van Sparta, voorheen trainer van Excelsior, NEC en AZ

De vraag
Je bent al een tijd werkzaam in de voetballerij als coach (Excelsior, NEC, AZ, Sparta, enz). Je steekt regelmatig je licht op bij andere sporten. Wat zijn in jouw beleving de grootste verschillen tussen voetbal en andere teamsporten? En wat heb je opgestoken van andere sporten dat je kan gebruiken in je huidige job bij Sparta?

Het antwoord
De voetbalsport en de wereld waarin wij leven en werken is moeilijker dan vrijwel alle andere sporten. Inhoudelijk is voetbal complex, we dienen de spelers vrijwel een heel kalenderjaar in vorm te hebben. Spelers moeten zowel hun explosiviteit, duurvermogen als kracht blijvend verbeteren en dat in combinatie met elkaar. Daarbij komt dat het complexe bewegingspatroon in combinatie met het voortdurende contact altijd een kans op blessures met zich meebrengt. Voor de beste spelers van de wereld geldt dit nog eens een keer zo sterk: zij spelen meer wedstrijden, op het hoogste niveau en spelen om de twee jaar een eindronde zoals WK, EK of Copa America.

Het grootste verschil zit ‘m echter in de belevingswereld. Het voetbal wordt geregeerd door geld en alle omstandigheden die die rol van het geld hebben vergroot: televisie, reclame, et cetera. Ook andere belanghebbende partijen - zoals zaakwaarnemers en familie/vrienden - hebben invloed op de spelers. Zij, ook trainers hoor (!), leven in een glazen koepel: iedereen wil de hele dag door de ruit bij jou naar binnen kijken. Dit brengt met zich mee dat de reactie van spelers de mening en het belang van meerdere partijen vertegenwoordigt. In voetbal kun je namelijk niet, in tegenstelling tot vrijwel alle andere teamsporten, onbeperkt doorwisselen.

Professionalisme
Een voetbalcoach moet derhalve intensiever met de teamdynamiek bezig zijn. Het professionalisme in de meeste andere landen van de wereld is hieromtrent groter dan in ons land. Je moet er dus gewoon meer moeite voor doen. Ik steek mijn energie vooral in het duidelijk communiceren met de spelers, onder meer over hun eigen ontwikkeling. Zij hebben twee verantwoordelijkheden: elke dag leveren en hun rol accepteren, welke deze ook is.

Om mijn werk zo goed mogelijk te kunnen doen, steek ik vaak mijn licht op bij collega’s in dezelfde of andere sporten. Maar ook bij mensen uit andere disciplines hoor! Ik ben persoonlijk altijd op zoek naar groei en andere of nieuwe inzichten die groei kunnen bevorderen. Soms zijn deze inzichten toepasbaar op het team, soms op mijzelf.

Enige tijd geleden heb ik me verdiept in de succesfactoren voor een team, elk team. Om een lang verhaal tot de kern terug te brengen: het gedrag wat mensen in een groep vertonen en exploiteren, bepaalt uiteindelijk of je succes hebt. Succes noem ik hier dat een team, een selectie, zich optimaal ontwikkelt. Zowel als team, als in individuele zin. Het resultaat, dat ik puur zie als output, zal pas dan optimaal zijn. Dit kan betekenen dat je iets wint, een goeie plek op de ranglijst inneemt en zelfs om degradatie speelt in de play-offs. Maximaal presteren = maximaal presteren.

Defensie
Daarvoor ben ik al geruime tijd geleden in contact met diverse mensen die voor Defensie werken. Met hen kijken we vooral naar het gedrag: hoe het is en hoe het zou moeten zijn. Het moet in alle gevallen leiden tot stabiel en onverstoorbaar gedrag, van individu en van team. Dat is de enige dobber waarop structurele topprestaties kunnen drijven.

Als coach ben je het belangrijkste voorbeeld voor je spelers, zelfs voor je hele club. Jij bent het uithangbord en roerganger. Belangrijkste element in mijn optiek: schets voor je spelers altijd de context: benoem elke keer wie je bent, waar je staat en waar je naar toe wilt. Ook: hóe je daar naar toe wilt. Daarmee ga je samen een proces in. Een energieke en positieve teamdynamiek zorgen er vervolgens voor dat resultaten in afzonderlijke wedstrijden je niet uit balans brengen. Jij als coach, stuurt dat proces aan. Daarbij heb je intensief contact met je begeleidingsstaf en met je spelers. Ik spreek elke speler elke dag, persoonlijk. Op alle mogelijke manieren en in allerlei verschillende situaties. Het blijft mensenwerk.