door: Sjak Rutten
Het voetbalseizoen is bijna ten einde. Ajax is voor het eerst in vier jaar geen kampioen geworden. Dat was voor de supporters nog wel te verdragen geweest als Ajax niet zo’n onherkenbaar en fantasieloos spel op de mat had gelegd. Veel plekken in de Arena bleven de laatste wedstrijden leeg. Tegenover het povere voetbal staan de financiële cijfers. Ajax schrijft zwarte cijfers en het vermogen is de laatste jaren toegenomen. Tussen de sportieve en de financiële prestaties bestaat geen evenwicht. Dat roept de vraag op waartoe een voetbalclub op aarde is: winnen of winst maken?
In theorie is het antwoord niet zo moeilijk. Er hoort evenwicht te zijn tussen de resultaten op het veld en de financiële resultaten. Een voetbalclub moet uitdagende maar reële sportieve doelstellingen nastreven en die duurzaam kunnen bekostigen, zonder daarbij afhankelijk te worden van derden. Onafhankelijkheid, baas blijven in eigen huis, staat daarbij voorop. Een club die successen koopt zonder een duurzame financiële huishouding komt op den duur onvermijdelijk in de problemen.
Schoolvoorbeeld
De club die het schoolvoorbeeld is van een houdbaar sportief en financieel beleid is Bayern München. Qua begroting is het de vierde club van Europa, ook qua prestaties behoort zij tot de top vier. De kracht van Bayern is dat de club niet afhankelijk is van sponsors die de club in gevaar brengen wanneer zij zich terugtrekken. Adidas, Allianz en Audi hebben samen een kwart van de aandelen.
Deze drie ijzersterke Beierse bedrijven hebben een gezamenlijk belang met de club: de kracht van de deelstaat Beieren uitdragen. Daar profiteert iedereen van. Vanwege het gedeelde belang zullen deze bedrijven zich nooit uit de club terugtrekken. De president-directeuren van de drie bedrijven zitten in de Aufsichtsrat van Bayern. Bayern profiteert van de financiële kennis en ervaring van deze mensen, die wereldbedrijven leiden, maar blijft wel baas in eigen huis. Voorzitter van de Aufsichtsrat is Ulli Hoeness, ook al is die nu even uit beeld.
"Bayern koopt spelers die niet alleen het eigen elftal versterken, maar ook de belangrijkste tegenstanders verzwakken"
Het financiële beleid is afgestemd op de sportieve ambities. Inkomsten uit de Champions League zijn belangrijk voor de club. Het winnen van de Champions League is niet perse noodzakelijk om rond te komen. Wel geldt uiteraard dat de inkomsten omhoog gaan naarmate Bayern ver komt en dat zal regelmatig moeten gebeuren. De ondergrens voor Bayern is jaarlijks deelnemen aan de Champions League. Daartoe is het noodzakelijk een elftal te hebben dat dit voor elkaar krijgt: een mix van ervaren en jonge spelers, deels zelf opgeleid, deels gekocht. Bij aankopen van spelers in Duitsland laat Bayern het mes consequent van twee kanten snijden. Ze kopen spelers die niet alleen het eigen elftal versterken, maar ook de belangrijkste tegenstanders verzwakken. Neuer, Goetze en Lewandowski kwamen van de belangrijkste concurrenten Schalke '04 en Borussia Dortmund die hiermee dubbel op achterstand werden gezet. Het gevaar van de gekozen strategie is dat een langdurige overmacht van Bayern leidt tot een verminderde belangstelling voor de Bundesliga als geheel, maar dat punt lijkt nog lang niet bereikt.
Juiste man op de juiste plaats
Als het belang van een duurzaam evenwicht tussen sportief en financieel beleid zo duidelijk is en als Bayern laat zien hoe het moet, waarom doen andere clubs dat dan niet? Ten eerste is de theorie is niet moeilijk, maar toch doorzien veel beleidsbepalers het geheel niet. Ze halen er onderdelen uit en verabsoluteren die. Een misverstand is bijvoorbeeld de gedachte dat een topclub uitsluitend door ex-voetballers en dan nog uitsluitend van de club zelf, moet worden geleid. Natuurlijk zijn mensen met voetbalkennis in de leiding van een club nodig. Maar de juiste man op de juiste plaats. Financiële expertise in bestuur en directie is onmisbaar.
"Slechts een paar clubs in Nederland slagen er in om in hun eigen regio een duurzaam samenwerkingsverband tot stand te brengen"
Ten tweede weten bestuurders vaak niet hoe ze evenwicht tussen sportieve en financiële doelstellingen kunnen bereiken op het schaalniveau waarop ze opereren. Bayern heeft duurzame coalities met bedrijven die opereren op wereldschaal. In Nederland hebben bijna alle clubs te maken met een regionale markt, die per definitie veel kleiner is. Maar een paar clubs in Nederland slagen er in om in hun eigen regio zo’n duurzaam samenwerkingsverband tot stand te brengen.
Vage investeerder
De meeste clubs lukt dit niet. Ze leveren de club uit aan een vage Chinese investeerder, die er ieder moment zijn handen weer vanaf kan trekken. Of ze laten zich op sleeptouw nemen door een voorzitter die de club op de pof boven zijn stand laat leven. Soms levert dat tijdelijk succes op, maar het is een garantie voor problemen op een later moment. De gevolgen kun je uittekenen. Nog niet zo lang geleden werd een voetbalclub nog wel eens als too big to fail beschouwd. Gemeenten pasten tekorten bij vanwege het maatschappelijk belang van de club of uit angst voor de supporters. Dat wordt terecht steeds moeilijker.
"Voetbalclubs zijn gewone ondernemingen en moeten zelf de gevolgen dragen wanneer de financiële en sportieve huishouding niet in evenwicht zijn"
Niet alleen beginnen de UEFA en de EU steeds meer toe te zien op financial fairplay en concurrentievervalsing, maar ook op lokaal niveau wordt steun aan voetbalclubs, waar ver boven de balkenendenorm wordt betaald, terecht, steeds minder aanvaardbaar gevonden. Voetbalclubs zijn gewone ondernemingen en moeten zelf de gevolgen dragen wanneer de financiële en sportieve huishouding niet in evenwicht zijn. Het voorbeeld van Glasgow Rangers moet iedere bestuurder op het netvlies hebben. Een schijnbaar onaantastbaar monument dat failliet ging en opnieuw moest beginnen. Niemand in het voetbal is too big to fail.
Sjak Rutten is adviseur onderwijs- en jeugdbeleid. Hij werkt momenteel aan een proefschrift over Frater Caesarius, de leesvader van Nederland.