door: Paul Ruijsenaars

De positie van de topsporter wordt steeds kwetsbaarder. De sporter heeft het nakijken of te luisteren naar de eigenaren van de sport. Zo bleek weer eens tijdens Play the Game waarin tal van facetten als matchfixing, omkoping en corruptie onder meer bij toewijzingen en biddings werden beoordeeld. Over de kwetsbare positie van de sporters: ‘Je wordt direct als een verdachte bejegend als je een andere mening hebt’ (aldus Verner Moller in 'Who guards the guardians').

'Don’t look the other way!'. Dat was de herhaalde oproep van Bill Bock - general counsel USADA - aan de aanwezigen tijdens het congres van Play the Game, oktober jl. in Aarhus. Hij was van mening dat iedereen die niet op dezelfde wijze als hij naar de sport keek ‘bloed aan de handen heeft’.

Kennelijk ging hij ervan uit dat de deelnemers aan het congres aldoor de verkeerde kant op keken, want hij nam ruimschoots de tijd om een uitvoerige schets te geven van het imperium van Lance Armstrong - inclusief de miljoenen dollars die daarin omgingen - en hij vertelde triomfantelijk hoe dankzij 'zijn' USADA het Armstrong-imperium in elkaar was gestort. Met als boodschap: doping is niet een stommiteit van een 'stupid rider', dopinggebruik is resultante van een crimineel netwerk.

In feite lanceerde hij de paradigmashift van WADA: de verschuiving van de jacht op individuele cheaters naar het bevechten van het gehele criminele netwerk, het belang dat er nu wordt gehecht aan het maken van allianties met bijvoorbeeld Interpol. Kortom: de overgang van de doping hunters naar de crime fighters.

Het debacle van de Out Of Competition Tests
Samen met Richard Pound - oud-directeur van WADA - betoogde Bock hoe een nieuwe strategie in de strijd tegen doping moest worden gekozen. En dat de nieuwe WADA-code in Johannesburg daar naartoe werkte. Zijn boodschap: Armstrong geeft aan wat de slechte staat is waar de hele sportwereld in verkeert. Wij als WADA weten hoe we dat moeten gaan aanpakken.

Onze eigen wetenschapper - hoogleraar en langebaanschaatser, tevens hoofd van de Medische Commissie van het IOC, Harm Kuipers - trok maanden geleden een andere conclusie in een groot interview in NRC Handelsblad over de duizend USADA-pagina’s. De enorme hoeveelheid belastende verklaringen die door de USADA bij elkaar is gebracht is de enige bewijslast waarmee hij werd beschuldigd van gebruik. Alles wat er in staat over de uitslagen van de honderden controles van Armstrong geeft geen bewijs voor dopinggebruik.

Na Bock presenteerde Perikles Simon (sportmedisch onderzoeker aan universiteit Mainz) onafhankelijk onderzoek op basis van cijfers van negen nationale dopingautoriteiten naar het aantal uitgevoerde testen over de afgelopen twee jaar. Dat wijst uit dat van bijna 31.000 tests slechts 0,18% van de ‘out of competition controls’ een overtreding te zien gaf, en 0,76% ‘competition controls’. Zie hier.

Simons bevindingen werden hautain door Pound en Bock weggewuifd. 'Die wetenschappers snappen niets van de sport, onze eigen wetenschappelijke onderzoekers komen tot heel andere uitkomsten.' (WADA publiceerde zelf in 2011 een onderzoek van eigen wetenschappers onder tweeduizend anonieme sporters waaruit ze concludeerden dat tussen de 29% en 45% van de sporters doping gebruiken!)

Maar dit jaar publiceerde WADA een onderzoek naar de kwaliteit van hun testlaboratoria dat vernietigend was en waar uit je mag afleiden dat de grote verschillen tussen de laboratoria eerder bijdragen tot meer ongelijkheid dan tot meer eerlijkheid in de sport.

Het debacle van de out of competition testen: de disproportionele terreur van de whereabouts voor de sporters en de geldverslindende logistiek is door de Armstrongzaak aan de oppervlakte gekomen. Dat resultaat krijgt erg weinig aandacht van WADA en media.

Schandalen en criminaliteit in de sportwereld
Gevraagd naar de reden waarom WADA nu veel extra geld vraagt aan de lidstaten als crime fighting organisation, 'want voor internationale criminaliteit hebben we toch Interpol met bevoegdheden, met geld en met een grote expertise in crime fighting?', antwoordde Pound: 'Nee, dat ziet u verkeerd, die snappen niet hoe de sportwereld in elkaar zit. Die is zo specifiek, WADA moet vanuit de sportwereld allianties zoals bijvoorbeeld met Interpol aangaan om die criminaliteit effectief te gaan bestrijden.'

De Association of Summer Olympic International Federations (ASOIF) - bij monde van hun voorzitter Ricci Bitti - hebben het IOC-bestuur in februari jl. ter verantwoording geroepen. Ze vinden dat de WADA via de media de sportfederaties bejegent alsof zij de hoofdverdachten zijn in het kader van criminaliteitsbestrijding in de sport. In mei heeft het IOC bestuur met de federaties over de brief overlegd, waarbij de WADA niet was uitgenodigd. Meest bekende voorbeeld is hoe de WADA continu de UCI en haar bestuursleden bejegent als een organisatie die door en door onbetrouwbaar is, maar hetzelfde geldt voor alle federaties van de 26 sporten van de zomerspelen. En sla de kranten maar open: WADA heeft toch gelijk? De hele sportwereld staat toch immers continu in zijn hemd met allerlei uitwassen die we kunnen rekenen tot het gebied van de criminaliteit?

Tijdens het congres werd veel materiaal gepresenteerd over matchfixing, over de corruptie en omkoping van IOC- en FIFA-officials rond de bids en de organisatie van mega sportevents, enz. Maar Walter de Gregorio - FIFA Director Communications and Public Affairs - was prima in staat om sommige feiten deels te beamen, deels zeer in twijfel te trekken en vooral aan te geven dat we nu eenmaal in een samenleving leven waarin dat allemaal gebeurt en niet van de FIFA mag worden verwacht dat die dat zomaar kan veranderen. 'Er wordt aan gewerkt.' Idem betreffende de Olympische Spelen: allerlei feiten, cijfers en schandalen over Sotsji: 50 miljard omzet voor de zakenvrienden van Poetin om winterspelen te houden in een mediterraan klimaat. En zo verder. Sjoerd Hamburger - van vakbond NL Sporter - had een mooi statement: ‘De sporters hebben niet beslist over Sotsji’.

Het werd de aanwezigen ingepeperd: de hele sportwereld gaat gebukt onder een internationaal vertakt crimineel netwerk. Maar gelukkig hebben we de crime fighters van de WADA die met draconische straffen aan stomme sporters die criminele organisatie zal gaan bestrijden.

‘Corrupt idealism’: mentaliteit bij crime fighters
Louise O. Fresco hield in haar NRC-column ‘Fouten of blunders’ van 20 november jl. (n.a.v. de reacties op de fraudeur Diederik Stapel) niet alleen de universiteit maar ook de sportwereld een spiegel voor:

'We moeten niet een samenleving wensen waarin achter elke Nederlander een preventieve opsporingsambtenaar staat, opdat de ene helft de andere controleert. (…) De roep om ‘stevige’ controle, de arrogantie van politici die de waarheid in pacht hebben, de overmoed van Stapel zijn au fond verwante uitingen. Daarachter gaat de illusie schuil dat fouten niet gemaakt worden, of alleen door anderen, en dat je zelf boven kritiek verheven bent. Een dergelijke mentaliteit leidt niet automatisch tot fraude maar ontkent het gegeven dat fouten onderdeel zijn van ons bestaan, de kern misschien wel van onze menselijkheid.'

Haar column is de moeite waard, en vooral waar het gaat over de fraudeur Stapel binnen diens context van de binnenwereld van de universiteit en de grote buitenwereld, kan moeiteloos worden gelezen ‘Armstrong’, sportwereld en buitenwereld. En kan bij zijn bestrijders en bij Armstrong zelf precies die mentaliteit worden vastgesteld die Fresco zo treffend beschrijft in het citaat.

Naar de mentaliteit van de dopingbestrijders - de door Fresco genoemde ‘preventieve opsporingsambtenaar’ - is in Denemarken in september jl. door Verner Møller een gedegen onderzoek gepubliceerd: ‘Who guards the guardians’. Hij introduceert het begrip ‘corrupt idealism’. De mensen die van zichzelf overtuigd zijn dat ze voor de goede zaak staan, veroorloven zich gedrag en ‘vrijheden’ waarmee ze zelf over grenzen heengaan die ze hun verdachte medemens ontzeggen. Daarmee vergroten ze de kwetsbaarheid van atleten ten opzichte van de dopingbestrijders. Anders gezegd: ‘Ons heilige doel heiligt (bijna) alle middelen.’ In zijn artikel beschrijft Møller verschillende voorbeelden van die mentaliteit.

1. Wat zich tijdens het congres voor onze ogen afspeelde: de kwetsbare positie van de sporters zelf om zich te verweren tegen de macht en mentaliteit van de ‘guardians’: je wordt direct als een verdachte bejegend als je een andere mening hebt. Walter Palmer, de wettige vertegenwoordiger van ruim 100.000 profsporters - als voorzitter van de door de ILO erkende wereldwijde profspelersvakbond Uni Sport-Pro Global Union - uitte tijdens het congres kritische woorden over de ‘Out Of Competition Controls’, o.m. op grond van de onderzoeksbevindingen van Simon. Bock reageerde met te concluderen dat Palmer een voorstander was van het afschaffen van de controles en dus de ‘cheaters’ de vrije hand wilde geven.

2. De aanmatigende reacties op onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek: ‘daar hoeven we geen kennis van te nemen, die onderzoekers kennen onze sportwereld niet, die vertrouwen wij niet, wij vertrouwen op onze eigen wetenschappers.’

3. Corrumperende macht. Een andere ernstige fout die de ‘guardians’ verweten mag worden zijn hun ‘opsporingsmethoden’, waarmee elke echte crimineel in ons rechtssysteem vrijuit zou gaan. Daarom mag Interpol zich daar niet mee bemoeien. Sporters worden onder druk gezet om over andere sporters belastende verklaringen af te leggen, op straffe van zwaarder beroepsverbod. En als de sporter zegt wat de ‘aanklager’ graag wil horen, dan zal hij lichtere straf krijgen. Leugenaars van weleer worden ineens op het schild geheven als voorbeelden van berouw tonende zondaars (Landis, Hamilton). Deze nieuwe ‘role models’ proberen vervolgens hun nieuwe status ook weer te gelde te maken. Guardians’ maken het lucratief om te gaan beschuldigen. Of er vals wordt beschuldigd wordt niet onafhankelijk onderzocht want de verdachte is bij voorbaat al de dader.

4. Disproportionaliteit. De WADA heeft 15 november in Johannesburg de nieuwe code aangenomen, waarmee definitief is dat vanaf 2015 bij een eerste dopingvergrijp de sporter vier jaar lang zijn sport niet meer mag uitoefenen. De facto betekent dat ‘einde sportcarrière’. In het hoofdredactioneel commentaar van NRC Handelsblad op dat besluit wordt de vergelijking gemaakt met een vrachtwagenchauffeur uit Oss, die in 2011 een dodelijk verkeersongeluk veroorzaakte. Hij was ingereden op een stilstaande truck met militairen. Hij kreeg een boete van tweeduizend euro. Zijn rijbewijs werd hem niet ontnomen, omdat de rechter het te zwaar vond hem zijn beroepsuitoefening te ontnemen. In NRC Handelsblad lezen we: ‘Vier jaar ontnemen van beroepssportuitoefening staat niet in een redelijke verhouding tot de overtreding. De straf in de nieuwe WADA code is buitenproportioneel.’

Crime fighting in Nederland
Ook in Nederland is de paradigmashift merkbaar in het anti-dopingbeleid. We hebben natuurlijk ook al maanden in eigen land kunnen meekijken naar de crime fighters der lage landen. KNWU, NDA, commissie Sorgdrager, eendrachtig op zoek naar…

... we dáchten op zoek naar wie er allemaal hadden gebruikt, maar daar bleken ze niet naar op zoek. Ze waren zelfs openlijk teleurgesteld als wielrenners alleen maar toegaven dat ze hadden gebruikt! Nee, renners moesten vooral ‘getuigen/klikken’ wie daar allemaal aan hadden meegewerkt: het hele criminele netwerk moest endgültig worden blootgelegd. Als echte biechtvaders stelden de leden van de commissie deze sporters als beloning in het vooruitzicht dat ze dan niet langer met een belast geweten hoefden rond te lopen.

De nieuwe ontwikkeling was dat sindsdien niet alleen sporters twee jaar hun beroep niet meer mogen uitoefenen, maar dat ook ineens oud-topsporters die jaren geleden ooit doping hadden gebruikt hun baan in de sportwereld kwijt raakten. Ook dat is een bewijs dat de focus van de anti-doping autoriteiten is verschoven: de entourage van de sporters is ook in Nederland prooi voor de guardians, en staat bloot aan disproportionele strafmaatregelen.

Verdediging van de oligarchie
De internationale sportwereld is een oligarchie, centraal aangestuurd door het IOC. Het IOC is een orgaan met sportaristocraten die de sport bezitten en verkopen aan de hoogste bieders (sponsors, mediapartners). De bezitters van de sport verdedigen hun bezit tegen anderen die dat bezit betwisten (vakbonden van sporters), tegen anderen die hun bezit en hun machtspolitiek bekritiseren (onafhankelijke wetenschappers) of tegen anderen die er ook aan willen verdienen (de topsporters zelf en ook criminelen zoals goksyndicaten). De vrome doelstelling van de strijd van de guardians is een halfslachtige strijd ‘tegen’, maar tegelijk een strijd ‘voor’: een strijd voor het behouden van het bezit van de sport, een strijd voor het in stand houden van de macht van de oligarchie, een structuur die bekend staat als de biotoop bij uitstek voor allerlei vormen van criminaliteit.

Louise O. Fresco veegt indirect de vloer aan met Bill Bock, die van zichzelf vindt dat hij de waarheid in pacht heeft en degene is die geen fouten maakt, degene die zegt dat iedereen de werkelijkheid moet bekijken zoals hij. De EU heeft gelden beschikbaar gesteld voor onderzoek naar best practices en aanbevelingen op het gebied van ‘Good Governance’. Weggegooid geld, want aan oligarchieën en aan machthebbers zoals Bock zijn die aanbevelingen niet besteed. Parafraserend zou hij reageren: 'I don’t look the other way'.

Paul Ruijsenaars is mede-oprichter van PRISMA Praktijk voor therapie en coaching. Hij is sinds 1995 zelfstandig ondernemer met een advies- en coachingsbureau voor de sportwereld en het bedrijfsleven. Hij geeft advies over aanvaardbaar veilige sport- en werkomstandigheden, en over performance in intensieve samenwerkingsverhoudingen. Hij was in 2007 mede-initiatiefnemer van het platform 'Stop de dopinginquisitie'. Hij is als basketballer oud-international (25 interlands) en is afgestudeerd als sociaal-psycholoog.