door: Han de Regt

Sport heeft zich bewezen als dé plek waar beleving, plezier en prestatie moeiteloos bij elkaar komen. Alle reden om de meest krachtige elementen uit de sport te onderzoeken en deze in het werk toe te passen. Mijn eerste column ging over de power van de recreatieve sport voor het bedrijfsleven en het creëren van een stimulerende en uitdagende werkomgeving. In deze column ga ik een stap verder door letterlijk sportsituaties en spelregels als middel in te zetten om de werkomgeving te verrijken.

Iedere sport die we tegenwoordig beoefenen, is voortgekomen uit de wilde ideeën van een paar mensen. Sportification is de term voor het ontstaan van een sportieve activiteit met eigen regels en beoefenaren. Het ontstaan van snowboarden is hiervan een mooi voorbeeld.

Enkele skiërs wilden op een andere manier van de besneeuwde berghellingen genieten. Zij gingen met twee voeten op een plank staan en gedroegen zich op en rond de pistes ook anders dan de alpineskiërs. Dankzij die pioniers ontstond een geheel nieuwe cultuur binnen de skisport, waarbij de snowboarders gebruikmaakten van dezelfde bergen, pistes en liften als de alpineskiërs. In korte tijd groeide snowboarden daarna uit tot een olympische sport met diverse wedstrijdcategorieën. Sportification ten top!

Wat is sportification van werk?
Sportification van werk is het proces van het toevoegen van elementen uit de sport die leiden tot nieuw gedrag en een nieuwe cultuur in de werkomgeving. Belangrijk: het is daarbij niet nodig om direct in te breken op het efficiënte werkproces van de organisatie. In de metafoor van het snowboarden: de vernieuwing vindt plaats op dezelfde hellingen en liften, oftewel met dezelfde administratie en producten. Mijn ervaring in vele branches en organisatieculturen is dat er in de werkomgeving altijd ruimte is om het werk naar je eigen hand te zetten en anders in te richten.  

Redenen om de werkomgeving te sportificeren zijn makkelijk gevonden. Sport heeft zich de afgelopen 150 jaar doorlopend aangepast aan nieuwe wensen en eisen van spelers, toeschouwers en sponsoren. In het werk zie ik die aanpassingen voor de spelers (de medewerkers) niet. We zijn in de afgelopen 150 jaar qua mensgerichtheid in het werk weinig vooruit gegaan. De focus heeft in de meeste organisaties doorlopend gelegen op efficiëntie, met de mens als hulpje van de machine voor een soepel draaiend productieproces. Geen wonder dat stress en burn-out steeds vaker voorkomen. Logisch dat jonge mensen (millennials) moeite hebben met op geld en efficiëntie gerichte organisaties: zij blijven liever trouw aan zichzelf en hun eigen idealen. En hoe houden we iedereen met plezier en enthousiasme tot aan pensioendatum aan het werk? Ik geef onderstaand drie voorbeelden van sportification van werk als middel voor meer beleving in het werk.

1. Spelregels versus cultuur

In de sport geven spelregels houvast voor gedrag, terwijl we het in de werkomgeving moeten doen met de cultuur als houvast. Helaas is het lastig om een bedrijfscultuur in spelregels te beschrijven. Probeer het toch maar eens. Je zult zien dat met iedere heldere spelregel die in de plaats komt van een ongeschreven regel van de cultuur, de werkomgeving meteen aan sfeer wint. Veel regels uit een bedrijfscultuur worden trouwens afgeschaft als deze beschreven worden (‘ja, maar zó hebben we het niet bedoeld, in ieder geval niet voor alle situaties’).

Ik heb in een innovatietraject eens punten toegekend aan degenen die hun innovatie-idee aan de directeur zouden vertellen. Hoewel geen van de medewerkers voor die tijd ooit bij de directeur op zijn kamer geweest was, werden die punten door veel mensen gescoord. Spelregels kunnen een cultuur omverblazen!

2. Succesbeleving

In sport beleven we met z’n allen de sport. Natuurlijk hebben de bestuurder, de trainer, de supporter en de man aan de kassa ieder hun eigen activiteiten in de club. Maar waar praten we met z’n allen, week in week uit, over? Juist: het laatste doelpunt, de gemiste kansen, een prachtige pass en een speler die zijn comeback maakte. Daarmee vergeleken lijkt het in de werkomgeving, zeker in wat grotere organisaties, alsof iedereen op zijn werkplek zijn eigen wedstrijd speelt en de meeste ervaringen met niemand deelt. Waar is die gezamenlijke emotie die wekelijks door de organisatie knalt en die mensen tot elkaar kan brengen?

Ik heb op een boekhoudafdeling een keer een figuurlijk partijtje basketbal gespeeld. We vonden dat het werk qua scoren te veel op voetbal leek. Te veel dagen eindigden in 0-0, waarbij ook nog eens niemand het idee had iets beleefd te hebben. Basketbal is een sport waarin doorlopend gescoord wordt en waarbij het publiek dat ook verwacht van de spelers. De boekhouders gingen werken aan hun werkbeleving door elkaar op de hoogte te brengen van al hun individuele scores. Ieder uur schreven ze op een flip-over waarmee zij bezig waren of wat was afgerond. Hierdoor ontstond discussie, samenwerking, ondersteuning en ook kwamen er complimenten en high fives. Kortom: de beleving in het werk was terug én het idee was geboren om de sportboekhouding verder uit te werken.

3. Teamvorming

De essentie van sport is strijden tegen tegenstanders. Zonder tegenstanders geen wedstrijd. Je hebt elkaar nodig, ook als het je niet uitmaakt of je wint of verliest. Eén van de grootste beperkingen in het werk is dat we eigenlijk geen tegenstanders meer hebben. Oké, er zijn concurrenten, maar waarom laat een potentiële klant nooit drie verkopers tegelijk op een afspraak komen? Zo gaan zelfs verkopers nooit meer de strijd met elkaar aan.

Ik zou iedere leidinggevende willen uitdagen om regelmatig teams te creëren in het werk en dat kun je als volgt aanpakken. Kies een thema uit de strategie en presenteer deze, bijvoorbeeld: ‘We willen een duurzame organisatie worden.’ In plaats van daarna te zeggen ‘alle ideeën zijn welkom’ geef je een keer een opdracht: ‘Ik deel jullie nu in vier groepen in en over een week hoor ik van iedere groep graag de eerste reacties en ideeën.’ Het effect? Medewerkers hoeven niet ieder voor zich aan de slag met dit thema, want waar kun je beginnen? Door de teamvorming krijgt iedereen de kans om dat wat hij of zij graag doet en kan, in het team in te brengen. En daarnaast komt er ook extra energie vrij om het beter te willen doen dan de andere teams.

Essentie van sportification
Zo zijn er honderden krachtige elementen van sport te benoemen voor in de werkomgeving. De essentie van sportification van werk is het ontrafelen van spelregels en speldynamieken om de aantrekkingskracht van sport op mensen te ontdekken. We lopen in de sport nu eenmaal ver voor op het maken van die belevingsconstructies.

Als we de werkomgeving meer beleving, betrokkenheid, plezier en enthousiasme willen meegeven, dan kunnen we de oplossingen in de sport vinden. Niet als vrolijke inspiratie voor een uurtje, maar gewoon als concreet werkmodel. Pakken we ook weer eens wat trainingsuren on the job mee.

Han de Regt begeleidt organisaties bij het versnellen en verbeteren van hun innovatieprocessen. Hij put daarbij uit zijn topsporttijd (brons WK roeien 1990) en ervaring als recreatieve sporter. Hij heeft recent het boek Innovatiesport, in 7 stappen naar een aantrekkelijke organisatie geschreven. www.handeregt.nl.