door: Marloes Aalbers

Kenniscentrum Sport is sinds 2012 als ondersteuningspartner betrokken bij het programma ‘Sport en Bewegen in de Buurt’ en de buurtsportcoachregeling. Samen met de Vereniging Sport en Gemeenten heeft Kenniscentrum Sport in 2014-2016 gewerkt aan de kwaliteitsimpuls en in dat kader is een behoeftepeiling gedaan naar beroepsvorming. Naar aanleiding van deze behoeftepeiling heeft Kenniscentrum Sport een groepje buurtsportcoaches ondersteund in de verdere verkenning naar de behoeften en mogelijkheden wat betreft beroepsvorming. Hieruit is deze zomer de beroepsvereniging Wij Buurtsportcoaches ontstaan. Marloes Aalbers is als expert buurtsportcoaches bij deze ontwikkelingen betrokken geweest.

Anderhalf jaar geleden publiceerde ik op Sport Knowhow XL een column met de titel Maak de buurtsportcoach-regeling overbodig. Inmiddels is bekend dat vooralsnog het tegenovergestelde lijkt te gebeuren. Het programma Sport en Bewegen in de Buurt stopt, maar de Brede impuls Combinatiefuncties wordt vanaf 2018 gecontinueerd onder de naam Brede regeling Combinatiefuncties. Het aantal buurtsportcoaches wordt uitgebreid en gemeenten hoeven niet meer jaarlijks subsidie aan te vragen, maar eens per vier jaar.

Wij Buurtsportcoaches
Vind ik dat dan een verkeerde ontwikkeling? Helemaal niet, want als er iemand is die vindt dat buurtsportcoaches onmisbaar zijn geworden in de sport- en beweegsector én het sociale domein, dan ben ik het wel. Al blijf ik absoluut van mening dat gemeenten, werkgevers, landelijke ondersteuningsorganisaties én buurtsportcoaches er zelf en samen aan moeten werken om van het vak buurtsportcoach nog meer een volwassen beroep te maken. Een beroep dat ook los van rijkssubsidie bestaansrecht heeft.

En daar wordt aan gewerkt! In de eerste plaats door buurtsportcoaches zelf. Door het goede werk dat zij doen, met name in de wijken en buurten, uiteraard. Er is steeds meer verbinding met andere domeinen, en dat is dus integraler en duurzamer. Maar ook op bovenlokaal en landelijk niveau timmert de beroepsgroep aan de weg. De beroepsvereniging Wij Buurtsportcoaches is sinds kort een feit (daarover zal de vereniging binnenkort uitgebreid communiceren). Verspreid over het land worden bijeenkomsten voor en door buurtsportcoaches georganiseerd. Buurtsportcoaches zijn steeds zichtbaarder en trots op hun vak. En terecht.

Gemeenten kunnen niet meer zonder
Mulier Instituut concludeert in het evaluatie-onderzoek buurtsportcoaches het volgende: ‘De Brede impuls Combinatiefuncties is een beleidsinstrument met enorme impact. Buurtsportcoaches zijn de noodzakelijke schakel tussen beleid en praktijk, en tussen gemeenten en einddoelgroepen. Ze leveren maatwerk, hebben gezorgd voor meer samenwerkingsverbanden, nieuw sport- en beweegaanbod en hebben burgers in beweging gebracht.’

Kortom, gemeenten kunnen en willen niet meer zonder buurtsportcoaches. Uit eerder genoemd onderzoek blijkt dat 95 procent van de gemeenten de regeling als een succes ervaart. Een onderzoeksuitkomst die mij niet verrast.

Gebrek aan een integrale visie op inzet van buurtsportcoaches
Wat mij blijft verbazen is dat veel gemeenten wel van hun buurtsportcoaches verlangen dat ze intersectoraal samenwerken en nieuwe verbindingen aangaan, terwijl ze zelf op hun eigen sporteilandje blijven werken. En dat terwijl collega’s van gezondheidszorg, Wmo en armoede nota bene in hetzelfde gebouw zitten.

Onderzoek van Leenaars en Smit naar de inzet van buurtsportcoaches op de verbinding zorg, sport en bewegen bevestigt dat integraal beleid en samenwerking tussen beleidsterreinen op gemeentelijk niveau de buurtsportcoach ondersteunt in samenwerkingsprocessen. Dus kom van je bureaustoel, zoek die collega’s op en help mee de impact van de buurtsportcoach te vergroten en verduurzamen.

Goed werkgeverschap
Als je vindt dat buurtsportcoaches zo onmisbaar zijn, dan is het juist bijzonder dat het nog vaak ontbreekt aan goede aansturing, (bij)scholing en uitwisselingsmogelijkheden. Om nog maar te zwijgen over (door)groeimogelijkheden en het verstrekken van een heldere en realistische opdracht. Gelukkig gebeurt er veel op het gebied van opleiding en ontwikkeling, daarover later meer.

Goed werkgeverschap is echter breder dan dat. Denk aan het verstrekken van een duidelijke en realistische opdracht, inspraak geven in beleid, begeleiding voor met name jonge en onervaren buurtsportcoaches, uitwisseling mogelijk maken tussen buurtsportcoaches en doorgroeimogelijkheden creëren.  

Gemeenten en werkgevers, neem je verantwoordelijkheid!
Er is dus voldoende ruimte voor verbetering. Gelukkig bieden de kaders van de nieuwe regeling volop mogelijkheden. Zo wordt er gestuurd op meer aandacht voor opleiding en ontwikkeling van buurtsportcoaches vanuit de werkgever. Geen overbodige luxe, want veel buurtsportcoaches worden nog steeds in het diepe gegooid en moeten ineens gaan werken met voor hen nieuwe doelgroepen en in andere domeinen.

Daarnaast wordt er steeds meer van buurtsportcoaches verwacht als het gaat om samenwerking, communicatie, monitoring en evaluatie. Ontzettend belangrijk - zo schreef ik ook vorig jaar - voor meer integraliteit, duurzaamheid en zicht op effect. Maar dit lukt alleen als buurtsportcoaches ondersteund worden bij deze - voor hen vaak nieuwe - taken. Kenniscentrum Sport heeft hierover de tipsheet duurzame en integrale inzet van buurtsportcoaches ontwikkeld voor gemeenten en werkgevers.

Opleiding en ontwikkeling
Een positieve ontwikkeling op dit gebied is dat in een groeiend aantal regio’s werkgevers, gemeenten en (provinciale) sportservice-organisaties samenwerken met opleiders, zoals hogescholen en commerciële scholingsaanbieders. Naast de Buurtsportcoach Academy in Overijssel zijn er inmiddels vergelijkbare initiatieven in Brabant en Gelderland en is er in de noordelijke provincies een heuse Summerschool voor buurtsportcoaches. Allemaal in samenwerking met hogescholen.

Ook veel (grote) steden bieden een ondersteuningsaanbod of opleiding aan voor hun buurtsportcoaches, samen met hogescholen of commerciële opleiders en trainingsbureaus. Goede initiatieven, zo lang de opleiders erin slagen goed aan te sluiten bij de wensen en behoeften van buurtsportcoaches en hun praktijk. Hier ligt een mooie taak voor de beroepsvereniging.

Ondersteuning van landelijk naar meer lokaal
Is er alleen maar werk aan de winkel voor gemeenten en werkgevers? Volgens mij niet. Veel buurtsportcoaches stellen zich nog afwachtend op en lijken het prima te vinden dat hun positie grotendeels afhankelijk is van overheidssubsidie. Het is fijn dat er met de herijking van de regeling meer zekerheid komt en dat de kaders meer mogelijkheden bieden voor opleiding en ontwikkeling, maar neem daar geen genoegen mee!

Tot slot moet er wat mij betreft ook wat veranderen in de ondersteuning. Landelijke organisaties zouden nog meer ten dienste van lokaal kunnen werken. Ik denk dat we daarmee beter aansluiten bij de behoeften van buurtsportcoaches, werkgevers en gemeenten en dat het leidt tot meer eigenaarschap en verantwoordelijkheid lokaal. Wie weet is het dan toch haalbaar dat over vijftien, twintig jaar het vak buurtsportcoach bestaansrecht heeft zonder rijkssubsidie.

Marloes Aalbers is als adviseur werkzaam bij Kenniscentrum Sport en expert op gebied van de buurtsportcoach en de verbinding tussen sport en sociaal domein. De afgelopen jaren heeft ze vanuit Kenniscentrum Sport bijgedragen aan de ondersteuning van de buurtsportcoachregeling en Sport en Bewegen in de Buurt, het ontstaan van de beroepsvereniging buurtsportcoaches en is ze gedetacheerd geweest bij het Oranje Fonds in het kader van het Kracht van Sport programma.