'Als we echt zouden leren van andere mensen, dan waren we veel verder geweest” -
Joop Alberda

door: Anton de Vries

Stel je voor, een zaal vol met trainers en coaches en één centrale vraag: ‘Als jullie de spelers in de jeugdopleiding van jullie club helemaal ideaal hebben getraind en begeleid, wat voor speler zie je dan?’ Naast de meer voorspelbare aspecten als: goede techniek, fysiek in topconditie zijn, tactisch inzicht, mentaal tegen een stootje kunnen enzovoorts, zullen vast ook een aantal trainers zaken noemen als ‘oplossingen kunnen creëren’, ‘kunnen doorzetten’, ‘kunnen samenwerken in een team’, ‘verantwoordelijkheid nemen’, ‘reflectief zijn’, ‘geloof in eigen kunnen’ enz.  Als deze zaken dan allemaal ook belangrijk worden gevonden om een succesvolle sporter te kunnen worden, hoe train je dit dan? Wat vraagt dat van jou als begeleider/coach?

Trainen van ‘leerspieren’
Building Learning Power is een Brits onderwijsconcept van prof Guy Claxton en heeft als doel jongeren betere ‘learners’ te maken. Het trainen van leercapaciteiten naar goede leergewoonten staat daarbij centraal. Hij onderscheidt daarbij - gebaseerd op vele wetenschappelijke leertheorieën - vier gebieden met daarin ‘zeventien leerspieren’ die vanuit een growth mindset te trainen zijn. Uiteraard hebben we niet echt leerspieren, maar de metafoor is voor eenieder snel duidelijk; door goed te trainen in een goede context, kunnen we door inzet beter worden.

Het eerste gebied - Veerkracht - heeft te maken met het ‘emotioneel verbinden’ aan het leren. Het tweede gebied - vindingrijkheid - heeft te maken met ‘op verschillende manieren’ kunnen leren. Het derde gebied - reflectief vermogen - heeft te maken met de ‘strategische aspecten’ in het leren. En tenslotte het vierde gebied - interactie - heeft te maken met de ‘sociale aspecten’ van het leren. 

Het gedachtegoed wordt succesvol geïmplementeerd in Engeland en veel andere Engelstalige scholen in de wereld. Sinds een aantal jaren wordt dit concept ook bij een dertigtal basisscholen in Noord-Nederland ingezet. Deze column biedt te weinig ruimte om alle goede aspecten van dit onderwijsconcept uit te leggen, maar ik ga proberen de belangrijkste te vertalen naar de sportcontext.

Building Sports Power
Een van de leerspieren in het gebied van de Veerkracht heet ‘doorzettingsvermogen’; door kunnen gaan ook als het lastig is en daarbij de energie van frustraties productief kunnen inzetten. Angela Duckworth heeft in 2013 een korte en sterke TED-lezing gegeven over het belang van ‘grit’ (doorzettingsvermogen op lange termijn). 

Doorzettingsvermogen vraagt ook het besef van spelers en trainers dat leren soms een langzaam en onzeker proces is. In mijn eigen ervaring als speler en als trainer heb ik menig jonge volleyballers twee stappen vooruit en eentje achteruit zien maken; progressie is zelden een lineair proces. Belangrijk is om spelers te vragen wat hen helpt om langer door te zetten; welke strategieën helpen jou? Wat helpt jou als trainer om langer door te gaan? Kan je dit ook visualiseren en ophangen in de zaal? Bekend is bijvoorbeeld dat Guidetti als coach van de Nederlandse damesvolleybalteam in de kleedkamer foto’s ophing van dieren; een herkauwende koe met lege ogen (‘zo wil ik jullie nooit meer in veld zien’) en een tijger die op jacht gaat (‘dit is de spirit die ik wil zien’). 

Wat kan je als trainer/ coach nog meer doen om deze ‘spier’ te trainen: een trainingsvorm kiezen die uitsluitend bedoeld is om ‘het doorzetten’ te trainen; niet de punten, of de techniek. Maak van te voren duidelijk wat je bedoeling is van deze vorm en waarom het belangrijk is om het te trainen. Gebruik in de taal ook het woord ‘doorzetten’ en bemoedig je sporters om tot het uiterste van hun kunnen (op dat moment) te gaan (uit de comfortzone, in de stretchzone, maar niet de stresszone)

Reflectief vermogen; de strategische aspecten in de sport
Wat in het concept van Building Learning Power wel de belangrijkste leerspier of capaciteit wordt genoemd is ‘Revising’, welke ik hier vertaal met ‘herzien’. Het heeft te maken met het vermogen hebben of te ontwikkelen om ‘bij te kunnen stellen’; je plan (in het licht van veranderende omstandigheden) kunnen aanpassen. Goed kunnen monitoren en beoordelen hoe zaken gaan en nieuwe kansen daarbij zien. 

Dit aspect is wezenlijk voor spelers en trainers/coaches. Ieder mens heeft zijn eigen ‘sturende opvattingen’ en ‘mentale modellen’, bijvoorbeeld; een training hoor je zus-en-zo op te bouwen, enz. Dit is niet erg; zo verklaren wij de wereld. Echter om je te ontwikkelen, om te leren heb je soms (tijdelijk) afstand te nemen over hoe je dacht dat iets hoort. Dit kan botsen met dieper liggende opvattingen en wellicht visies over hoe iets zou moeten gaan in het trainers-/coachingsvak. Hoe flexibel ben je zelf als trainer/coach? Durf jij je opvattingen over spelers, je manier van training geven gemakkelijk aan te passen? Welke opvattingen zijn bij jou stevig aanwezig? Wat is je mening bijvoorbeeld over ‘talent’; is dit in aanleg aanwezig of worden we vooral beter door goed te trainen enzovoorts?

Wat je kan doen om dit te trainen:

• laat spelers een logboekje bij houden over hun eigen ontwikkelingen. Welke aspecten ontwikkelen zich goed, welke zijn lastiger? Ben ik blij en tevreden met wat ik heb bereikt? Heb ik nog wat anders nodig om beter te worden? Wat is mijn doel? Welke strategieën gaan me helpen om dit doel te halen? Gebruik de woorden die in het leerspierenmodel staan; zij geven spelers namelijk een taal om over hun eigen ontwikkelingen te praten.
• houd zelf ook een dergelijk logboekje bij en zoek een coach die jou wil coachen hierop
• zorg voor regelmatig overleg met je trainers in de club en bespreek dan eens niet de spelers, maar dilemma’s waar jij als trainer/coach mee hebt te dealen.
• vraag jezelf en spelers welke strategieën helpen om open te blijven staan voor nieuwe ideeën. 

Ook de andere gebieden van het model helpen om een betere ‘learner’ te worden en daardoor ook als mens en als sporter. Essentieel is dat trainers en coaches zelf het goede voorbeeld ‘modellen’ en coachen en begeleiden vanuit een growth mindset (prof. Carol Dweck). Dit betekent dat je jezelf ook als ‘learner’ laat zien, niet altijd de expert bent, maar wel strategieën laat zien die kunnen helpen. In taal laat je merken dat je misschien nu nog niet het gewenste niveau hebt, maar daar inzet en strategieën te gebruiken die helpen, je het wel kan halen.

“Mindset change is not about picking up a few pointers here and there. It's about seeing things in a new way. When people... change to a growth mindset, they change from a judge-and-be-judged framework to a learn-and-help-learn framework. Their commitment is to growth, and growth take plenty of time, effort, and mutual support.”  - Carol S. Dweck, Mindset: The New Psychology of Success

Bronnen: 

• Claxton, G. (2012) The learning powered school
• Coyle, D. (2012) The little book of talent: 52 tips for improving your skills
• Dweck, C. (2007) Mindset de weg naar een succesvol leven
• Gladwell, M. (2009) Uitblinkers
• Jonker, L. & Elferink-Gemser, M. & Visscher, C. (2012) Reflectie: een belangrijke meerwaarde voor een succesvolle sportcarrière (column op Sport Knowhow XL)
• Jolles, J. (2013) Nieuwsgierigheid is essentieel voor talentontwikkeling, artikel in De JeugdVoetbalTrainer
• Nelis, H. & Sark, Y. van (2012) Over de top
• Syed, M. (2010) Bounce
• Vries, A. (2013) Duim omhoog, tips voor coachende ouders in de sport

Anton de Vries studeerde Onderwijskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, is oud- volleyballer (eredivisie, bij Animo en vc Sneek) en trainde de jeugd tot eerste heren- en damesteams. Momenteel werkt hij bij Stenden Hogeschool als trainer-adviseur in het primair en voortgezet onderwijs. Voor meer informatie: www.antondevries.com.