door: Irfan Gadzo

Na een moeilijke periode gaat voetbalvereniging Bal ermee stoppen. Er zijn te weinig vrijwilligers en grote financiële problemen. Daarom ziet het bestuur het na 397 jaar voetbalhistorie niet meer zitten. Binnenkort mogen de leden zich uitspreken over het voorstel van het bestuur om de stekker eruit te trekken. 

Dit zijn akelige zinnen die bij menig bestuurder wel eens of vaak door het hoofd zijn geschoten. Soms op feiten gebaseerd, maar vaak ook om even goed de aandacht te trekken. Want zo als het nu gaat, houden we het echt niet meer vol. Wij als bestuur hebben alles geprobeerd, maar u als potentiële vrijwilliger wilt maar geen gehoor geven. Dan maar voelen. 

Aandacht trekken, het is de tegenpool van aandacht schenken, het is de eerste kinderlijke, primaire emotionele behoefte van de mens. Eenmaal geboren en in de wieg gelegd, krijsen we onze longen uit ons lijfje vanwege doodsangsten om alleen achtergelaten te worden. 

Vertaald naar een vereniging in nood komt dat krijsen overeen met de bovenstaande tekst van v.v. Bal. Maar daar ga ik het verder niet over hebben... Over aandacht schenken wel en het is de plek waar in mijn optiek diepgewortelde oorzaken van bestuurlijk falen vaak hun oorsprong vinden en waarmee ik hierbij ook mijn trilogie zal afsluiten. 

Aandacht-schenken
Wat een prachtig Nederlands taalkundig, grammaticaal een-tweetje is dat toch, aandacht-schenken. Heeft u er wel eens bij stilgestaan? Probeert u het maar eens even, een minuut lang voordat u verder leest, uw volledige aandacht te schenken aan dit Godgegeven wonder. Aandacht, het is een van de meest onderscheidende factoren tussen mens en dier. Het kan ook u onderscheiden van de kudde om u heen, ik bedoel dan de dieren, maar waar steeds meer… ik moet me inhouden. In bijna geen andere taal volgt het werkwoord schenken op het zelfstandig naamwoord aandacht. 

Aandacht wordt in bijna alle talen vaak helaas gegeven in de context dat het eigenlijk (of eigenlijk vooral) om een tegenprestatie vraagt. Ofwel ik geef jou mijn aandacht en jij mij dat wat ik wil. Echter de bedenker van dit fenomenaal een-tweetje in Der Nederlandsche Taal moet een taalvirtuoos zijn geweest. Ik pak, om het geniale ervan te benadrukken, even nog de definitie van schenken uit het juridisch woordenboek erbij: 

overeenkomst waarbij de schenker zich verbindt aan de begiftigde een vermogensbestanddeel af te staan zonder tegenprestatie en met de bedoeling de begiftigde te bevoordelen. Een schenking kan geschieden in geld of andere goederen: onroerend goed, aandelen, kunst, antiek etc.. Voor een schenking is in beginsel een notariële akte nodig. (bron: KNB) Art. 175 Boek 7 BW en 177 Boek 7 BW.

Niet lang geleden zijn velen van ons en met ons vele van onze sportbestuurders vergeten dat een schenking naast materieel ook immaterieel kan geschieden, dat jou als bestuurder niets meer dan een klein beetje tijd ‘kost’, maar de begiftigden - dat wil zeggen je leden en de club - onevenredig veel kan opleveren, werelden voor je kan openen en je eigen maar ook andermans hoofdpijn kan verminderen. Dit laatste is zelfs wetenschappelijk bewezen. Jazeker, aandacht schenken verzacht de pijn. Gaat u maar terug naar uw peuterjaren en mama's aandacht bij uw eerste schrammetjes. Daar kon geen pleister tegenop. 

Zo’n halve eeuw geleden voorspelden de knappe koppen van toen, dat wij in de tegenwoordige tijd ons zeer gelukkig konden gaan prijzen vanwege de vele (vrije) tijd en aandacht (ook voor elkaar) die we over zouden houden als gevolg van alle pragmatische en technologische ontwikkelingen, die ons een leven vol gemak en genot zouden (daar is-ie weer!) schenken. Het liep allemaal wat anders dan gedacht. Het tweede deel van deze voorspelling klopt als een bus, maar betreffende het eerste deel vergiste men zich toen klaarblijkelijk, doordat juist dit tweede deel (al die ontwikkelingen) paradoxaal genoeg voor de meesten van ons juist een achteruitgang in vrije tijd en aandacht, vooral voor elkaar, zou zorgen. 

Volledig de weg kwijt
Voor sommigen, wellicht velen van ons, geldt dit in het bijzonder. Zij zijn in hun beroep, privé, of vrijwilligerswerk de weg totaal kwijtgeraakt door zich voornamelijk te focussen op de fenomenen tijd en tijdsbeheersing, dit te koppelen aan economische waarde (tijd is geld) daar helaas extreem goed in zijn geworden door wijze lessen en ervaring, (her en der ten koste van een burnoutje), technologische vooruitgang of anders wel door een gelikte workshop ‘timemanagement’. Ofwel hoe krijg ik zoveel mogelijk gedaan in een zo kort mogelijke tijd. Dat de theorieën omtrent timemanagement en multitasking al een decennia lang achterhaald zijn en van geen kant kloppen, sterker nog eigenlijk alleen maar contraproductief zijn, is tot ons nog niet doorgedrongen. Komt ook door de sterke marketing. 

Dit alles heeft geleid tot een zelfbedrog van het soort: ‘in mijn agenda past nu veel meer dan voorheen, ik ben productiever, efficiënter en jeetje wat gaat mijn werkweek toch snel voorbij’. Op de vraag waar ben ik eigenlijk de hele dag in godsnaam mee bezig, zal ik het antwoord eeuwig schuldig blijven, want waar prik je dat nog in je agenda? Laat staan dat ik nog tijd over heb om eenzelfde vraag aan ook maar een van mijn naasten te stellen, het aandachtig luisteren naar het antwoord is al helemaal een verheven kunst verworden en een uitzonderlijk talent voor de allergeduldigste onder ons. 

Dat een bestuurder vragen van gelijke strekking aan zelfs lastige hang-ouders op de club zou moeten stellen en dus informeel een gesprekje aan zou moeten kunnen knopen lijkt tegenwoordig op advies dat vaak als een religieuze openbaring neerdaalt. De wat oudere bestuurders nu aan het roer zittend, en dit ‘zittend’ kunt u gerust met een dubbele betekenis lezen, vertegenwoordigen binnen dit fenomeen een wel zeer opvallende groep. Zij zouden eigenlijk beter moeten weten, gezien hun levenslessen uit de Oude Steentijd, die van voor de smartphones en internet. Een tijd waar men iets meer aandacht schonk aan elkaar en dit de meest bepalende succesfactor was en is in het bereiken en enthousiasmeren van vrijwilligers voor hun club. 

Helaas blijkt deze factor totaal vergeten te zijn en men daarnaast ook nog eens met bijna seniele verontwaardiging durft te beweren dat ‘vroeger men zich gewoon inzette voor zijn of haar vereniging’, alsof dat nimmer gevraagd hoefde te worden, ‘men deed dat gewoon’. Eigen waarheden creëren, je zou er een boek over kunnen schrijven. 

Technologische uitholling van fysiek contact
Door ook nog eens de toenemende adoptie van de altijd maar om ons heen aanwezig zijnde technologie die ons zo eenvoudig verbindt en verslindt, is hierdoor de overtuiging ontstaan dat we daardoor ook minder echte, fysieke aandacht aan elkaar en zelfs onze meest dierbaren hoeven te schenken, laat staan de leden van uw vereniging, want een mail, berichtje of appje voldoet toch ook, of toch zeker een belletje. NEE, verre van. U dient trouwens goed te onthouden dat de grote technologiebedrijven vooral uit zijn op uw aandacht. Voor hen is uw aandacht wel (en eigenlijk alleen maar) uit te drukken in geld, de algoritmes van een Google of Facebook zijn erop gebaseerd. 

Sterker nog, de best betaalde baan tegenwoordig in Silicon Valley, waar zowat elke technologische ‘vooruitgang’ lijkt te ontpoppen, is die van attention engineer. Het zijn ervaren technologisch geschoolde ‘goochelaars’ die vaak rechtstreeks overgevlogen worden uit casino-walhallas zoals Las Vegas en Monaco. Mocht u zich afvragen of u ook onder de categorie smartphone- of beeldscherm-verslaafd valt, dan raad ik u allereerst aan de functieomschrijving van zo’n attention engineer eens te zien. Deze functie is de tegenhanger van (en toeleiding richting) een goede psychiater gespecialiseerd in afkickkunde. 

Het ‘gokautomaatje’ waarop u deze tekst aan het lezen bent en de technologie erachter heeft mede tot gevolg dat wij als mensen en u als verenigingsbestuurder steeds meer het vermogen missen om proactief te handelen. Met andere woorden, we verkeren in een continue staat van alertheid en paraatheid en zijn zodoende vooral nog maar in staat om brandjes te blussen die op ons afkomen. Het vermogen om brandjes te voorkomen is sterk aan het afnemen. Want zeg nou zelf, welke bestuurder heeft tegenwoordig nog de tijd om na te denken over de dagelijkse gang van zaken binnen zijn vereniging, laat staan de toekomst. Om aandacht schreeuwen in uw mails via dikgedrukte tekst, cursief, onderstreept en met kleurtjes en met de rode vlag van 'dit is nou echt urgent hoor, of de club valt anders om' kunt u dus maar beter allemaal achterwege laten is mijn advies. U bent toch echt ver heen wanneer dit soort harakiri capriolen de redding van uw club moeten inluiden. 

Het meest wezenlijke onderdeel van jouw vereniging - namelijk VERENIGEN - gaat niet zonder fysiek aandacht te schenken aan mensen. Ik moet de eerste vereniging nog tegenkomen die drijft op mails, telefoon, social media, whatsapp of andere interactieve technologische vooruitgang. Vooruitgang of beter gezegd achteruitgang, die naar mijn mening nog verder onze menselijkheid uitholt en die ons manipulatief toch lijkt te bewegen richting die kudde van hierboven. Helaas voor u als bestuurder manifesteert het effect van deze uitholling zich het best binnen een vereniging danwel daar waar de fundering op vrijwilligers berust. Want daar is geen bloedlijn of maandloon die een vrijwilliger tegen beter weten ten koste van veel loyaal laat blijven aan de club. 

Project aandacht
Probeert u of overweegt u het op zijn minst, eens een maand lang aan het begin van het nieuwe sportseizoen, kwartiertjes tijd te schenken aan de mensen die rondlopen op uw heilige verenigingsgrond. Probeer ook om het zo oprecht mogelijk te laten lijken, uw schenking van aandacht, want ja toegegeven in sommige gevallen moet u van ver komen. En mocht u betwijfelen of u er iets van kan of ooit zult kunnen, schakel dan desnoods een onafhankelijk iemand in om mee te kijken of er nog enige hoop voor u is, meldt u aan voor een cursus aandachtsmanagment in plaats van tijdsmanagment. 

Aandachtsmanagment, het zal de komende jaren een booming business worden kan ik u alvast meegeven, waar men dik voor zal betalen. Houdt ook alstublieft op te roepen dat ook uw leden steeds meer consumenten worden, het blijkt namelijk nergens uit en daarnaast bent u wellicht de grootste ‘consument’ door uw eigen tijd en aandacht te koppelen aan kosten en baten en dus geen tijd te hebben voor uw eigen leden. Om u even met de neus ook op de economische feiten te drukken, moet u ook maar eens bedenken dat de gemiddelde, financieel-fictieve waarde van de vrijwilligers van een gemiddelde sportvereniging in Nederland ruim een kwart miljoen euro bedraagt...! Voor het geval u de eurotekens niet los kunt zien van uw leden. 

Verwacht met uw geschonken aandacht ook niet een tegenprestatie zoals het invullen van je angstaanjagende vacature voor de secretaris, maar vraag wat iemand doet, waar men goed in is, wat mensen kietelt en of dat dan mogelijk iets voor onze gezamenlijke club zou kunnen zijn. En als bestuurder vraag je dat omdat je hem of haar wilt bevoordelen, niet jezelf. Hoe dan vraag je je af? 

Psychologen onderscheiden drie elementaire menselijke motivaties, door welke als we ze (ook maar deels) aan kunnen bieden mensen zich het hardst voor hun bedrijf, organisatie of vereniging zullen inzetten. Te weten, autonomie (vrijheid om te doen wat je wil), meesterschap (ruimte en controle om ergens beter of goed in te worden) en zingeving (bijdrage leveren aan een groter geheel, in dit geval JULLIE vereniging). Uw mechanische aanpak van besturen voldoet niet aan het verlangen naar zingeving onder uw leden. En als de leden ergens mee zitten dan moet u er ook mee zitten, als ze om hulp roepen moet u het aanbieden en als ze van waarde zijn, waardeer ze dan ook. Want zij, de leden, zijn de ziel van uw vereniging, zij houden u dagelijks de spiegel voor maar dan moet u wel eens in die spiegel kijken. 

Neem dus alstublieft onderhand je verantwoordelijkheid meneer de bestuurder. Echte verantwoordelijkheid, die niet stopte bij formeel bestuurslid worden maar daar pas begon en ga niet schuilen achter ‘slachtoffertje spelen’ (zie mijn tweede column) en ‘schuld afschuiven’ (zie mijn eerste column). Blijft u dat wel doen dan is aftreden het overwegen meer dan waard. 

Verantwoordelijkheid meneer de bestuurder, pak het. En dat u een functie bekleedt wil de leden helemaal niets zeggen, maar dat u ze iets te zeggen heeft... des te meer. En dat kan al heel simpel met ‘Welkom, wilt u een kopje koffie?’ 

Irfan Gadzo is sinds 2012 werkzaam als verenigingsadviseur bij de gemeente 's-Hertogenbosch. Hij ondersteunt op het gebied van organisatie, clubcultuur en vrijwilligersbeleid. Hij onderzoekt de dieperliggende oorzaken van problemen bij verenigingen en ondersteunt en adviseert hen vervolgens. Dit met als doel dat de vereniging zelfstandig en sterker verder kan en zich (weer) kan richten op hun kerntaak: een goed sportaanbod en aandacht voor de leden. Irfan Gadzo heeft psychologie gestudeerd aan de Tilburg University. Hij heeft zeven jaar in de jeugd van PSV gespeeld, eventjes voor Oranje onder 16, een jaartje bij FC Eindhoven en momenteel ruim tien jaar hoog in het amateurvoetbal. Irfan Gadzo komt oorspronkelijk uit Bosnië. Voor meer informatie: irfangadzo@gmail.com.