door: Peter Siebesma
Hoe krijg je de voetbalcultuur in Nederland om? Het hangt nog steeds van de interesse van een trainer af of spelers werkelijk in mentale vaardigheden getraind worden. En wat is de rol van de sportpsychologen? Frits Avis, die spin in het web was in de Nederlandse sportpsychologie, schetst in zijn recente interview met Sport Knowhow XL hoe door interne conflicten en machtspelletjes het rendement van de sportpsychologie onder de maat is gebleven. Wat zijn de werkelijke resultaten, zoals in het voetbal? Avis kan het niet zeggen, daarvoor zou je gericht onderzoek moeten doen. Maar wie zouden dat dan moeten doen? Deskundigheid is er genoeg maar als die niet gebruikt wordt, kom je nergens.
Het deed me goed te horen dat Hans van Breukelen de nieuwe functie van technisch directeur van de KNVB op zich neemt. Hij zal aan het Nederlands voetbal weer nieuw elan moeten geven. Als geen ander weet Van Breukelen dat je er als profvoetballer niet komt zonder mentale vaardigheden. Hij schreef er een mooi boek over: 'Winnen - van talent tot topspeler'. Met zijn persoonlijkheid en communicatieve vermogens kan Van Breukelen zijn kennis ook overdragen. Hij kan enthousiasmeren en zal ongetwijfeld ook structuren kunnen aanbrengen om het implementeren van mentale vaardigheden te verankeren.
"Mentale vaardigheden leer je vooral op die momenten waarop het je juist niet gewoon lukt om ervoor te gaan"
Nog steeds roepen sommige trainers en profs dat je mentaliteit gewoon moet doen. Dat kun je niet leren. Ik verwacht dat Van Breukelen ook dit misverstand uit de wereld zal helpen. Als je onder mentaliteit alleen verstaat ‘om er weer voor te gaan’ of ‘weer een echt team te worden’, dan kan ik met de genoemde bezwaren een heel eind meegaan. Maar mentale vaardigheden leer je vooral op die momenten waarop het je juist niet gewoon lukt om ervoor te gaan of om bijvoorbeeld uit de verlammende greep te komen van een reeks verliespartijen. Als een team zichzelf mentaal niet uit een blokkerend spelpatroon kan trekken, heb je daar specifieke vaardigheden voor nodig die je even professioneel kan toepassen als een bepaalde techniek of speltactiek.
Mental coaches
Wat kunnen mental coaches en sportpsychogen hieraan bijdragen? Dat hangt af van de ruimte die hen door trainers en spelers zelf geboden wordt. Afgaande op het interview met Frits Avis ben ik hierover niet zo positief gestemd. Besturen, trainers, staf en profspelers zullen er zelf mee aan de slag moeten gaan. Anders zal het nooit echt lukken om mentale vaardigheden een structureel onderdeel te maken van de voetbalpraktijk. Maar wie motiveert hen?
"Mentale sluipmoordenaars moet je te lijf gaan met specifieke mentale vaardigheden"
In een gesprek dat ik in 2014 met Hans van Breukelen had kwam ter sprake dat het in het voetbal uiteindelijk om twee soorten mentale vaardigheden gaat:
- Het werken aan de juiste mentale instelling. Anders leren denken! Bewust en actief sturing geven aan je eigen handelen; werken aan een winnersmentaliteit.
- Leren om mentale processen te beïnvloeden waar je geen grip op hebt met denken en handelen; deze mentale sluipmoordenaars moet je te lijf gaan met specifieke mentale vaardigheden.
Gebrekkige grip op mentale processen
Beide groepen vaardigheden leer je alleen als je erin getraind wordt. Naast fysieke, technische en tactische vaardigheden kun je niet zonder mentale vaardigheden. Vooral wedstrijden op topniveau worden uiteindelijk op mentaliteit beslist. Zo heb ik in eerdere columns al toegelicht hoe naar mijn inschatting gebrekkige grip op mentale processen het Nederlands elftal de afgelopen jaren heeft genekt.
Ik wens Hans van Breukelen veel succes in zijn functie als technisch directeur bij de KNVB. Ik zie de toekomst van het Nederlandse voetbal, het profvoetbal in het bijzonder, onder zijn bezielende leiding opeens een heel stuk rooskleuriger in.
Literatuur:
- Hans van Breukelen: Winnen, van talent naar topspeler (uitgeverij Veen, 2011/2012);
- Peter Siebesma: Het derde elftal, de mentale tegenstanders van iedere voetballer (uitgeverij Lucht 2015).
Peter Siebesma is psycholoog en werkte als klinisch ontwikkelingspsycholoog en later als directeur-bestuurder in de gezondheidszorg. Hij is auteur van 'Het derde elftal', zie ook hier. Op deze website schrijft hij regelmatig analyses van voetbalwedstrijden binnen eredivisie en elders, bezien door de mentale bril van Het derde elftal. Nieuwe commentaren kondigt hij aan op Twitter.