door: Leo Aquina | 17 november 2015

‘Sporten en bewegen is op veel vlakken effectief. Het zorgt behalve voor een betere gezondheid ook voor meer zelfvertrouwen en kan zelfs leiden tot een hoger salaris’, dat schrijven bewegingswetenschapper Dirk Schaars en collega’s op de website van het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB). De bewegingswetenschapper van het NISB vertaalde met collega’s een model van de Engelse onderzoeker Richard Bailey om voor een breder publiek inzichtelijk te maken welke effecten van bewegen verwacht mogen worden en hoe stevig de wetenschappelijke onderbouwing hiervoor is.

Bailey’s Human Capital Model benoemt 88 effecten van bewegen die worden ingedeeld op basis van zes kernwaarden. “Ik hoop dat meer mensen enthousiast zijn over dit model en dat het de sport- en beweegwereld helpt om inzichtelijk te maken wat haar waarde is”, aldus Schaars. “Ik zie ook mogelijkheden om dit model meer toepasbaar te maken op de Nederlandse situatie. Zo kunnen we in kaart brengen welke experts er op de verschillende gebieden zijn en welke interventies er zijn in Nederland.”

Human Capital Model
Bailey was als professor verbonden aan diverse Engelse universiteiten en werkt als onderzoeker en auteur samen met onder meer UNESCO, wereldgezondheidsorganisatie WHO en de Europese Unie. Hij ontwikkelde zijn Human Capital Model in 2013 in samenwerking met sportartikelenfabrikant Nike. De zes kernwaarden waarbinnen hij gezondheidseffecten categoriseert zijn: fysieke waarde, emotionele waarde, sociale waarde, persoonlijke waarde, intellectuele waarde en financiële waarde. De 88 gevonden effecten zijn gebaseerd op een literatuurstudie.

“Daarbij maakt hij een verdeling in groene effecten en rode effecten. Van de groene is solide bewijs dat het ook daadwerkelijk effecten van bewegen zijn, en bij de rode zijn er aanwijzingen maar is het bewijs minder hard”, aldus Schaars.

Bailey schrijft over de effecten van ‘sport en bewegen’. Dat zijn brede begrippen die voor verschillende uitleg vatbaar zijn. Hoe definieert de Engelse onderzoeker sport en bewegen in zijn model? “Dat wordt niet helemaal duidelijk”, zegt Schaars. De bewegingswetenschapper wil Bailey graag zelf interviewen om meer duidelijkheid te krijgen over het model en ideeën op te doen over de toepasbaarheid van de categorieën in de specifieke Nederlandse context.

Fysieke waarde
We nemen Bailey’s model door aan de hand van de zes kernwaarden. De fysieke effecten van sport liggen voor de hand. “Obesitas, hart- en vaatziekten, kanker, COPD en diabetes zorgen wereldwijd voor een enorme verlaging van de levensverwachting en arbeidsproductiviteit”, aldus Schaars. “Lichaamsbeweging heeft een positieve invloed op de gezondheid en vermindert de kans op deze ziekten.” Naast de positieve effecten zijn er echter ook negatieve effecten van sporten en bewegen. Niet iedere werkgever is blij met een voetballende werknemer die op maandagochtend regelmatig verzuimt vanwege een blessure.

“Dat klopt”, zegt Schaars. Bailey focust erg op de positieve effecten, maar hij noemt in de kantlijn ook wel negatieve effecten, zoals blessures en doping, maar daar gaat hij niet diep op in.”

Discussie over sociale waarde
Als het gaat om emotionele waarde is er volgens Bailey genoeg bewijs dat lichaamsbeweging van invloed is op iemands emotioneel welzijn, vooral bij kinderen en jongeren. Het bewijs is vooral sterk als het om zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde gaat. In het verlengde van de emotionele waarde ligt de sociale waarde. Bailey beweert dat de sociale meerwaarde van sport voor de hand ligt. Hij noemt teamsporten, samen trainen en sociale cohesie op sportclubs. Er bestaat volgens hem echter wel discussie of sport mensen dichter bij elkaar brengt en in hoeverre deze verbondenheid zich uitstrekt naar domeinen buiten het sportveld.

Persoonlijke waarde
Als het gaat om persoonlijke waarde kan sport en bewegen van invloed zin op iemands karakter. Volgens Bailey heeft bewegen effect op bijvoorbeeld assertiviteit, zelfbeheersing, enthousiasme en sociale vaardigheden. “Daarbij is het echter niet vanzelfsprekend dat de levensvaardigheden die verworven zijn tijdens het sporten automatisch ook ingezet worden op school, thuis of in andere omgevingen. Toch staat volgens de meeste onderzoekers vast dat lichaamsbeweging een krachtig middel is bij het ontwikkelen van levensvaardigheden”, zegt Schaars.

Als vijfde noemt Bailey de intellectuele waarde. “Er is nog weinig solide bewijs voor deze intellectuele waarde maar het is wel een onderzoeksgebied dat snel ontwikkelt”, licht Schaars toe. De afgelopen jaren zijn er ook in Nederland studies gedaan.

Hoger salaris
Als laatste noemt Bailey de financiële kernwaarde. “Regelmatig bewegen is geassocieerd met zes tot tien procent hogere salarisinkomsten.” In hoeverre kun je die hogere salarissen één-op-één koppelen aan sport? Sporten wordt ook vaak geassocieerd met een hoger opleidingsniveau, wat ook weer tot hogere salarissen kan leiden.

“Dat klopt”, aldus Schaars. “In zijn artikel noemt Bailey als een mogelijke verklaring dat bewegen leidt tot het verwerven van allerlei waarden die mensen uiteindelijk verantwoordelijker, competitiever en productiever maken. De financiële waarde kun je dus zien als een resultaat van de fysieke, emotionele, individuele, intellectuele en sociale waarde van sport en bewegen.”

Nederlandse toepassing
Schaars hoopt dat de vertaling van het model tot reacties leidt in Nederland. “Het lijkt mij interessant om het model praktischer te maken voor de Nederlandse situatie. Ik denk dan aan het maken van een overzicht van de Nederlandse experts op de verschillende domeinen, het in kaart brengen welke waardevolle interventies we in Nederland al hebben en welke praktijkvoorbeelden aan het model gekoppeld kunnen worden.