door: Marc Hoeben | 2 juli 2015
Fraude, corruptie, omkoping. Het beheerst al maanden het nieuws, als het gaat om voetbal en de mondiale bond FIFA. Henny Smorenburg - voormalig adjunct-directeur van de Nederlandse voetbalbond KNVB - werkte de laatste jaren frequent in het speelveld van lobbyen en uitbrengen van bidbooks. Misschien is het niet eens zo slecht, denkt hij, dat alles een keer op tafel komt te liggen. Uit de fouten van het verleden kan de voetbalwereld immers ook lessen leren en de zaken met het oog op de toekomst beter inrichten.
Nee, zegt Smorenburg (61), dit is natuurlijk niet wat je wilt, met een mooie sport. De smerige kant is komen bovendrijven, nu van verschillende kanten – onder andere door de speurneuzen van de Amerikaanse FBI – de toewijzingen van de wereldkampioenschappen voetbal in 2018 (Rusland) en Qatar (2022) onder de loep worden genomen. “Dit is niet goed voor het voetbal. Maar het is ook wel zo dat je soms door een diep dal moet om er beter uit te komen. Het diepste dal hebben we nu wel gehad. We moeten er een dikke, vette streep onder gaan zetten.”
Ervaring met grote toernooien
Smorenburg groeide in de jaren tachtig van de vorige eeuw van een financiële functie bij de KNVB door naar de post van adjunct-directeur. Met de toenmalige directeur Harry Been deed hij ervaring op met de uitzending van het Nederlands elftal naar WK’s en EK’s en alles wat daar bij kwam kijken. “Mijn eerste WK was dat van 1990 in Italië. Zo kwam ik in aanraking met grote toernooien over de grens, later volgden het EK in Zweden (1992) en het WK in de Verenigde Staten (1994).”
'Euro 2000', het EK voetbal voor landenteams dat Nederland samen met België mocht organiseren, werd de eerste, grote uitdaging in eigen land. In een kleine zes jaar groeide de organisatie naar een omvang van zevenduizend mensen, met Smorenburg als één van de directieleden, door de KNVB vrijgemaakt voor de klus. “Daarna kon ik terug naar mijn werk bij de bond. Maar ik vroeg me af of ik dat wel moest willen. Ik heb er toen voor gekozen om een eigen bedrijf op te zetten. Dat werd BenS.”
In te huren als adviseur
Smorenburg liet zich voortaan als adviseur en organisator inhuren, vooral door sportbonden, FIFA en UEFA. “Mooie klussen, hoor. Ik ben betrokken geweest bij de Europa Cup-finale van 2002 met Feyenoord in de eigen Kuip, bij de finale in 2013 van de Europa League in Amsterdam tussen Chelsea en Benfica en in 2005 bij het WK onder 20 jaar met Lionel Messi. Maar zo heb ik ook gewerkt voor het EK zwemmen (2014) in Eindhoven en de Europese Jeugd Olympische Spelen van 2013 in Utrecht.”
"Ik stond zelfs langs de lijn en gaf het startsein voor de wedstrijden"
Van haalbaarheidsonderzoek, naar bidbook, naar lobbyen, naar de organisatie van grote sportevenementen. Dat is, in het kort gezegd, het traject waarover Smorenburg zich buigt. Hij is net terug uit Nieuw-Zeeland, van het WK voetbal onder 20 jaar. Verrassend gewonnen door Servië. Smorenburg had als algemeen coördinator namens de FIFA de leiding in speelstad Christchurch. “Ik moest bijvoorbeeld zorgen dat alles rond de wedstrijden goed verliep. Dan zit je dus dicht op het voetbal, ik stond zelfs langs de lijn en gaf het startsein voor de wedstrijden. Met de lokale mensen en de mensen van de FIFA moet je in staat zijn om in twee weken wat neer te zetten.”
FIFA-regels
Smorenburg waakte over ‘de juiste interpretatie’ van de FIFA-regels. “Dan heb je het bijvoorbeeld over alles wat met televisie heeft te maken. Hoort een heel draaiboek bij. Als het gaat om marketing: de rechten zijn dan voorbehouden aan de sponsors van de FIFA. Maar ook als er klachten zijn over het gras van het trainingsveld komen ze bij mij terecht. Het afhandelen daarvan gaat me meestal wel goed af, ik heb in Nieuw-Zeeland ook niks geks meegemaakt. Het was een mooi toernooi, met ook de nodige dramatiek. Voor mijn ogen voltrok zich de verrassende uitschakeling van Duitsland door Senegal in de kwartfinales. Daar kwamen heel wat emoties bij los, bij beide teams.”
"Je praat met Galatasaray over een club waar het niet altijd van een leien dakje gaat. Daar ziet de buitenwereld dan niks van als je tegen een cultuurprobleem aanloopt"
De ervaring van Smorenburg wordt ook gewaardeerd door de Europese voetbalbond UEFA. Hij gaat zijn twintigste jaar in als venue director. De laatste jaren kreeg hij onder meer thuiswedstrijden van Real Madrid en het Turkse Galatasaray in de Champions League toegewezen, toch niet de makkelijkste klussen. “Dan ben je drie of vier dagen op pad. Leuk hoor, al praat je met Galatasaray wel over een club waar het niet altijd van een leien dakje gaat. Daar ziet de buitenwereld dan niks van als je tegen een cultuurprobleem aanloopt. Het is een beetje geven en nemen. Maar dat ben ik wel gewend.”
Regels volgen
Clubs klagen geregeld over de exclusiviteit voor sponsors van de UEFA en de geringe mogelijkheden om de eigen sponsors bij grote, Europese wedstrijden te pleasen. “Maar dat is geen keuze,” weet Smorenburg. Als je internationaal mee wilt draaien, moet je de regels volgen. Zo simpel is het. Clubs worden voor deelname ook goed betaald. Je kunt wel creatief zijn in afspraken met eigen sponsors. Informeel laat ik dat ook wel aan clubs doorschemeren.”
"Europese Spelen? De financiën moet je van tevoren goed regelen, terwijl er hier werd gekozen voor een gat in de begroting"
Onlangs werden de eerste Europese Spelen in Bakoe gehouden. Nederland wierp zich via olympische sportkoepel NOC*NSF op als organisator van het volgende toernooi in 2019. “Ik was daar zijdelings bij betrokken,” vertelt Smorenburg. “Meer in een adviserende rol, als één van de experts die naar de haalbaarheidsonderzoeken heeft gekeken. Die onderzoeken waren een voorwaarde van het ministerie van VWS. Het plan voor de Europese Spelen was heel ambitieus. Maar in dit land gaat het toch ook om de financiën. Dat moet je van tevoren goed regelen, terwijl er hier werd gekozen voor een gat in de begroting. NOC*NSF heeft het mandaat van de sportbonden gevraagd en gekregen voor de toewijzing. Maar wel onder de voorwaarde de begroting rond te krijgen. Dat kun je een keuze noemen. Ik zou zelf een andere keuze hebben gemaakt.”
Mandaat
Het woord mandaat dook onlangs ook op in alle geruchtmakende affaires bij wereldvoetbalbond FIFA. Voorzitter Sepp Blatter zou eerst onder druk van alle onderzoeken naar corruptie en fraude zijn afgetreden, later heette het dat de Zwitser alleen zijn mandaat had ingeleverd en zich wellicht toch herkiesbaar zou stellen. “De keuze is aan Blatter. De laatste jaren hebben we al te maken met onthullingen. Dat is nog niet afgelopen, er zal meer komen. De tijd zal het leren waarom het nu zo gaat en of Blatter weg gaat als de grote hervormer of dat hij opgepakt kan worden voor corruptie.”
Smorenburg heeft Blatter herhaaldelijk ontmoet en zegt hem persoonlijk te kennen.
“Een aardige, vriendelijke man in de omgang. Er wordt gezegd dat hij zijn macht heeft misbruikt. Maar hij is al heel vaak geconfronteerd met processen en telkens is hij vrijgesproken. Zo lang er geen bewijzen zijn, is hij onschuldig.”
Voor de FIFA, vindt Smorenburg, is het wel goed als er een nieuwe structuur komt, die minder fraudegevoelig is. “De confederaties kunnen nu mensen in het uitvoerend comité benoemen. Daar heeft de FIFA niks over te zeggen en dat is heel raar. Het gaat veranderen, is mijn idee. Je krijgt straks de situatie dat de leden van de FIFA mensen uit hun midden gaan kiezen. Daarmee wordt het democratischer. En hopelijk valt de keuze dan ook op mensen van onbesproken gedrag.”
"Wij hebben altijd vraagtekens geplaatst bij de stemmingsrondes. We hebben nooit kunnen achterhalen waarom het zo is gelopen"
Smorenburg werkte mee aan het HollandBelgium Bid voor de organisatie van het WK voetbal van 2018. Dat ging uiteindelijk naar Rusland en die keuze riep, net als de toewijzing van Qatar voor 2022, de nodige vraagtekens op. De Belgische voetbalbond heeft inmiddels aangegeven bij gebleken fraude een schadeclaim in te willen dienen van 4,5 miljoen euro. De totale ‘schade’ bij het bid bedroeg circa 11 miljoen euro.
“Met de wetenschap van nu kun je je afvragen waarom we al die moeite hebben gedaan. De FIFA gaf aan duurzaamheid belangrijk te vinden, maar het WK ging naar Rusland en Blatter gaf in een speech aan het voetbal in zulke gebieden te willen ontwikkelen. Daar is niks mis mee, maar dan had hij dat eerder tegen andere landen kunnen zeggen en dan hadden we niet meegedaan. Blijkbaar waren er andere machten in het spel. Dat bleek toen al. Wij hebben altijd vraagtekens geplaatst bij de stemmingsrondes. We hebben nooit kunnen achterhalen waarom het zo is gelopen. Maar dat zal de komende tijd misschien nog wel blijken. Mocht er sprake zijn van fraude, dan zal de KNVB en de overheid zich, denk ik, moeten beraden wat te doen. Wat de Belgen nu hebben geroepen, gaat op dit moment iets te ver.”
Regels ethische commissie
Het gecombineerde bid van Nederland en België, zegt Smorenburg, hield zich keurig aan de regels van de ethische commissie van de FIFA. ”Je moet alle contacten melden, je mag geen cadeautjes boven de honderd euro geven. Wij wilden het voetbal uitdragen, we hadden een groen verhaal, het stak fantastisch in elkaar. Maar het lijkt er op dat het spel niet eerlijk is gespeeld. De FIFA heeft met de commissie van meneer Garcia zelf onderzoek gedaan naar de toewijzing van het WK van 2018 aan Rusland. Wij zijn daarin gehoord en we hebben aangegeven wat we vreemd hebben gevonden. Meer konden we niet doen. Door de FBI zijn we niet gehoord. Maar mocht de FBI informatie van me willen, dan zal ik die uiteraard geven.”