door: Leo Aquina | 29 januari 2015

Professor Ben van Rompuy gelooft niet dat matchfixing het voetbal kapot zal maken. Een grote bedreiging is het volgens de onderzoeker van het Asser International Sports Law Centre echter wél en in strijd daartegen kijkt de politiek volgens Van Rompuy naar verkeerde maatregelen. “Er wordt veel energie gestoken in aanbodbeperking. Dat je daar de Nederlandse sport veilig mee zou maken, is een illusie.” Hij baseert die stelling op onderzoek aan de hand van data die Sportradar de afgelopen vijf jaar verzamelde. Volgens Van Rompuy zouden rechtshandhavers en sportbonden er beter aan doen zich te concentreren op het verhogen van de pakkans.

“Er is eigenlijk maar weinig bekend over matchfixing”, zegt Van Rompuy. Ik wilde graag op basis van empirisch materiaal systematisch onderzoek doen naar de feiten.” Sportradar analyseert voor onder meer de UEFA al vijf jaar op grote schaal gokpatronen bij voetbalwedstrijden.

“In totaal kijken ze wereldwijd naar meer dan 30.000 wedstrijden per jaar bij ongeveer vijfhonderd gokkantoren. Als ze vreemde gokpatronen tegenkomen, gaan ze die grondig analyseren. Op basis van alle beschikbare informatie over de wedstrijd wordt vervolgens naar een logische verklaring gezocht voor het verdachte gokgedrag. Hierbij wordt ook een beroep gedaan op freelancers in het betreffende land. Als alles er dan nog altijd op wijst dat er sprake was van matchfixing, maken zij een rapport voor de nationale voetbalbond.”

1.625 verdachte wedstrijden
Van Rompuy kreeg voor zijn onderzoek de beschikking over data van 1.625 als verdacht aangemerkte voetbalwedstrijden over een periode van vijf jaar. “Dit was de eerste keer dat zij deze data ter beschikking stelden aan een onderzoeker om ze onafhankelijk te analyseren. Het ging om de meta-data, gegevens over specifieke wedstrijden mogen zij natuurlijk niet vrijgeven. Wel kon ik zien om wat voor soort wedstrijden het ging en in welke competities.”

Bijzonder hoogleraar sport en recht Marjan Olfers trok het onderzoek van Van Rompuy op Twitter in twijfel na een reportage in het NOS Sportjournaal:

‘@Molfers Wist u dat sportradar commercieel bedrijf is, @NOS dus geen onafhankelijk onderzoeksbureau en belanghebbende in debat. #matchfixing’.

Deze reactie verrast Van Rompuy:“Ja, het is een commercieel bedrijf, maar ik zie op geen enkele manier hoe zij belang zouden kunnen hebben bij het manipuleren van de cijfers. De industrie heeft zijn eigen monitoringsystemen. Voor de commerciële gokaanbieders is dat de ESSA. Zij hebben belang bij zoveel mogelijk vrijheid op de markt. Voor de overheidsgerelateerde loterijen is er het European Lotteries Monitoring System. Dat heeft op zijn beurt belang bij zoveel mogelijk restricties voor de commerciële aanbieders. Sportradar verdient geld met onafhankelijke monitoring. Zij zouden hun eigen business kapot maken als ze cijfers zouden kleuren. Dit rapport wil geen reclame maken voor Sportradar en hun systeem is natuurlijk niet onfeilbaar. Maar we moeten erkennen dat ze beschikken over de meest omvangrijke empirische dataset. Het gebruik maken van die statistieken om meer te leren over het fenomeen matchfixing, kan ons volgens mij alleen maar vooruit helpen.”

Misverstanden
Van Rompuy ging specifiek op zoek naar empirisch materiaal om drie aannames te onderzoeken. Als eerst keek hij naar het type weddenschappen waarbij matchfixing aannemelijk is.

“Je hoort veel dat weddenschappen op bijvoorbeeld gele en rode kaarten, penalty’s of corners makkelijk te beïnvloeden zijn. Daar is in de politiek ook veel aandacht voor. Uit de cijfers blijkt echter dat dit type weddenschap totaal niet het onderwerp vormt van de verdachte patronen. Voor haast alle 1.625 wedstrijden werd er verdacht veel ingezet op een specifiek doelpuntenverschil. Daar ligt dus duidelijk de focus van matchfixing door goksyndicaten."

Als tweede keek Van Rompuy naar live betting, ook iets waar in het politieke en publieke debat van wordt aangenomen dat het gevoelig is voor matchfixing. “Ook dat is op basis van de beschikbare empirie niet juist. Als er bij wedstrijden gebruik wordt gemaakt van voorinformatie, dan gebeurt dit doorgaans zowel voorafgaand als tijdens de wedstrijd.”

Lagere niveaus niet gevoeliger voor matchfixing
Tot slot onderzocht Van Rompuy op welke niveaus voetbalwedstrijden gevoelig zijn voor matchfixing. “Men zegt wel dat lagere niveaus gevoeliger zijn dan de hoogste niveaus. Ook dat lijkt niet het geval te zijn, maar in tegenstelling tot de twee voorgaande punten ben ik hier voorzichtiger met een harde conclusie. Matchfixing zal zeker ook in lagere divisies voorkomen en Sportradar monitort wedstrijden vanaf de derde divisie niet systematisch. Wat wel duidelijk blijkt is dat de hoogste divisie interessanter is voor de fixers dan de tweede divisie. Logisch trouwens, aangezien het inzetten van grote bedragen op die wedstrijden minder snel opvalt.”

Van Rompuy concludeert dat er met de nieuwe wet op de online kansspelen in het verschiet in de Tweede Kamer te veel wordt gepraat over zaken die geen zoden aan de dijk zullen zetten.

“Ik denk dat je matchfixing niet kunt voorkomen door beperkingen op te leggen in het gokaanbod. Al was het alleen al omdat het in de rest van de wereld toch gebeurt. Er wordt in het buitenland - met name in Azië - veel meer op Nederlands voetbal gegokt dan in Nederland zelf. Zo’n nationale regel is dus niet lonend. Ze hebben het in Italië en Spanje geprobeerd, maar ze zijn er van teruggekomen met als reden dat een minder attractief aanbod mensen naar het buitenland joeg en dan heb je er helemaal geen controle meer over.”

Van Rompuy maakt een uitzondering als het gaat om jeugdwedstrijden. “Ik begrijp goed dat je dat aan banden wil leggen, al spreek ik mijn eigen empirie dan tegen. Dat komt veeleer voort uit ethische overwegingen.”

Pakkans
Als aanbodbeperking geen oplossing biedt, wat dan wel? “Er wordt veel gesproken over internationale samenwerking. Dat is uiteraard belangrijk, maar ik denk dat er ook op nationaal vlak nog veel werk moet worden gedaan als het gaat om de bewustwording en de erkenning van het probleem. In Nederland is er wel aandacht voor, maar Zuid- en Oost-Europa is de situatie wel anders. Iedereen weet dat daar verschillende competities of clubs corrupt zijn, maar er gebeurt gewoon niets mee. En Nederlandse clubs kopen op hun beurt weer spelers uit die competities.”

Van Rompuy heeft geen pasklare maatregelen op de plank liggen om matchfixing adequaat te bestrijden, maar hij schetst wel een oplossingsrichting. “Men probeert bij matchfixing altijd weer het wiel op nieuw uit te vinden, maar men zou er beter aan doen te kijken wat bijvoorbeeld al bekend is over de bestrijding van andere vormen van corruptie of fraude in andere sectoren. Daar hebben we geleerd dat niet zozeer preventie of de hoogte van de sancties maar wel de gepercipieerde pakkans het meestafschrikwekkend werkt. In die zin is het vergelijkbaar met doping. Ook daar zie je dat de pakkans in de loop der jaren is verhoogd en daarmee krijg je een afschrikwekkend effect.”

Voor meer informatie: www.asser.nl (met mogelijkheid tot downloaden rapport 'The odds of match fixing | Facts & figures on the integrity risk of certain sports bets'