door: Nelleke van der Heiden | 14 februari 2019

Met het project NL Zwemveilig maakt de Nationale Raad Zwemveiligheid zich sterk voor veilig zwemmen in alle gelegenheden in Nederland. Reddingsbrigade Nederland is daarbij aangehaakt om de zwemveiligheid op open water, of buitenwater, te bevorderen. Projectleider van dit deelproject ‘zwemveiligheid open water’ is Marcel Jagersma. “Het is een kennisproject. We verzamelen alle beschikbare feiten, analyseren die en verspreiden de kennis om de veiligheid te bevorderen.”

Marcel Jagersma vertelt wat je allemaal moet weten voor je conclusies kunt trekken uit verdrinkingen of er beleid op kunt baseren. “In het nieuws hoor je over verdrinkingen en dat komt altijd hard aan, maar hoeveel feiten zijn er bekend? Hoeveel verdrinkingen zijn er precies? Gebeurde de verdrinking binnen of buiten? Kon degene zwemmen? Welke rol speelde stroming, kou of wind?”, zo somt hij op. 

Problemen en oplossing beter in kaart
Jagersma gaat verder. Hij stelt dat je kunt kijken hoeveel kinderen leren zwemmen, waar ze dat doen en hoe effectief de lesmethode is, maar om de zwemvaardigheden van kinderen echt goed te kunnen beoordelen, moet je ook kijken naar waar ze uiteindelijk zullen gaan zwemmen en welke specifieke vaardigheden die (open) wateren van kinderen en andere zwemmers vragen.

“De problemen en de oplossingen moeten beter in kaart worden gebracht”, zegt hij. “Er gebeurt nu al veel, maar dat is lang niet altijd goed op elkaar afgestemd. We moeten het meer fact based aanpakken.” Het draait overigens bij NL Zwemveilig en meer specifiek het deelproject ‘zwemveiligheid open water’ niet alleen om het verzamelen van kennis op basis van bestaand en eigen onderzoek. Voor het einde van het jaar wil de Nationale Raad Zwemveiligheid zorgen dat er een Nationaal Plan Zwemveiligheid ligt met beleid voor binnen- en buitenwater. “En we houden ons ook bezig met workshops.”

Behoefte aan ondersteuning
Er zijn heel veel spelers betrokken bij water. Jagersma: “Denk aan provincie, gemeente en waterschap. Om voor iedereen duidelijk te maken wie waarvoor verantwoordelijk is, bestaat wel de behoefte aan ondersteuning.” Als voorbeeld noemt Jagersma een workshop die hij samen met Leisurelands heeft verzorgd tijdens de eerste landelijke zwemwaterdag van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

“Een prachtig initiatief van het ministerie met veel aandacht voor waterveiligheid (bacteriologisch), maar minder voor zwemveiligheid. De reacties op onze workshop waren dusdanig positief dat we in de editie van dit jaar het project NL Zwemveilig en zwemveiligheid als thema nog nadrukkelijker op de agenda willen zetten.”

Verschillende cijfers
Jagersma wil niet vooruitlopen op concrete adviezen die uiteindelijk in het Nationale Plan Zwemveiligheid komen te staan, maar wil wel op een aantal punten die aandacht behoeven ingaan. Ten eerste de verdrinkingen. Er bestaan verschillende onderzoeken met verschillende cijfers. Duidelijk moet worden om hoeveel het precies gaat, maar ook wat de onderliggende oorzaak was. Waar gebeurde het onder welke omstandigheden? Kon diegene goed zwemmen? 

“Er is veel onbekend. Naar het strand gaan, dat kan elk jaar maar even. Soms vergeten mensen dat de situatie daar altijd anders is door stroming en wind en overschatten ze hun eigen vaardigheden. In een warme zomer, zoals afgelopen jaar, komt een verdrinking groot in het nieuws. Dan ontstaat misschien de indruk dat het veel voorkomt, maar het is juist sinds de jaren vijftig drastisch afgenomen.” 

Afschaffen schoolzwemmen een vergissing?
Jagersma benadrukt daarbij dat iedere verdrinking nog steeds één te veel is en dat er volgens cijfers van het CBS jaarlijks toch nog wel zo’n tachtig mensen verdrinken. “Jonge kinderen blijft een issue.” Is het afschaffen van het schoolzwemmen een grote vergissing geweest? Dat wil hij niet zo hard stellen. “Maar het is wel zorgelijk dat niet iedereen leert zwemmen.” 

Ook daarbij is het van belang de feiten scherp te krijgen. Welke groepen leren niet zwemmen? “De Nationale Raad zwemveiligheid is met het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in gesprek om te kijken hoe we de nodige informatie op het juiste moment bij de juiste groep mensen terecht kunnen laten komen.”

Unieke cultuur
Er is veel open zwemwater beschikbaar in Nederland. De Nationale Raad Zwemveiligheid geeft aan zich zorgen te maken om de zwemveiligheid bij allerlei recreatieplassen. Jagersma deelt die zorg. Door de verbeterde kwaliteit van het water zijn er meer plekken waar je kunt zwemmen. Bovendien is het langer warm, waardoor je eerder in het jaar kunt zwemmen. Veel woningen worden aan het water gebouwd. “We zoeken vaker het water op.” 

Die cultuur van overal en altijd willen zwemmen is uniek voor Nederland. “In Nederland mag je overal - behalve in doorgaande rivieren - zwemmen, tenzij is aangeduid dat het verboden is. In België is het andersom, daar mag je nergens zwemmen tenzij het staat aangegeven dat het mag.” Een unieke cultuur die je in de ogen van Jagersma moet koesteren, maar wat zwemveiligheid betreft is er wel ruimte voor verbetering. 

Onduidelijkheid
Zo wordt buitenwater nu ingedeeld in categorie C en D. “Dat levert veel onduidelijkheid op. Bij C hoort wel toezicht en bij D niet. De plas valt bijvoorbeeld onder categorie C als je een kaartje moet kopen. Op een plek waar geen kaartverkoop is en die onder categorie D valt, is geen toezicht, terwijl daar misschien wel vijfduizend mensen aan het water liggen.” 

Jagersma pleit voor beheersmaatregelen die je vanuit de risico’s neemt. “Dat hoeft niet per se met toezichthouders. Dat kan, afhankelijk van de situatie, ook door het afbakenen van een zwemdeel, fysieke aanpassingen in het gebied en door het goed informeren van bezoekers, bijvoorbeeld met informatieborden.” 

Beter communiceren
Over goed informeren gesproken: daar valt volgens Jagersma ook nog veel te winnen, ook voor zijn eigen Reddingsbrigade. “Zodra het mooi weer wordt, komen we allemaal met eigen berichten met verschillende termen. Daar moeten we veel meer gezamenlijk in optrekken.” 

Communicatie zal dus zeker een belangrijke plek krijgen in het Nationale Plan Zwemveiligheid. Maar het duurt nog even voordat dat plan er ligt. Jagersma verwacht wel van zich te kunnen laten horen voor het zwemseizoen in open water weer losbarst. Bijvoorbeeld vanuit studies binnen het project NL Zwemveilig over de precieze achtergronden van verdrinkingscijfers en onderzoek naar de beleving van zwemveiligheid onder burgers. 

Voor meer informatie: www.reddingsbrigade.nl en www.nlzwemveilig.nl