door: Leo Aquina | 14 februari 2019
Volgens Henk Oosterling (67) vraagt de 21ste eeuw om andersgeletterden en daarvoor is een ander soort onderwijs nodig. De filosoof en wetenschapper maakte daar in 2008 concreet werk van met een project op basisschool Bloemhof in Rotterdam-Zuid en daarmee was Rotterdam Vakmanstad geboren. De stichting ontwikkelde een lesprogramma dat inmiddels op zes scholen in Rotterdam is uitgerold. Sport en bewegen neemt een belangrijke plaats in. “We gaan uit van een integrale gezondheidsvisie waarin fysieke, mentale en sociale ontwikkeling hand in hand gaan”, vertelt Oosterling.
“Als je 48 jaar lesgeeft - van docent op de lagere school tot professor in de wijsbegeerte - zie je al heel snel dat het onderwijs achterloopt in de samenleving. We leven in de 21ste eeuw en we zitten met een schoolsysteem uit de negentiende eeuw”, aldus Henk Oosterling, die aan de Erasmus Universiteit meer dan dertig jaar wetenschappelijk onderzoek deed naar emancipatie, integraliteit en duurzaamheid.
Ecosociale cirkel
In 2004 presenteerde hij een onderzoek naar de ontwikkelingen in de stad van de afgelopen vijftig jaar in zijn stadslezing ‘Kleurloos Rotterdam 2025’. Dat prikkelde de politiek, woningbouwcorporaties en onderwijsbesturen. Oosterling werd gevraagd zijn visie concreet uit te werken binnen het gebiedsontwikkelingsproject Pact op Zuid en daarin spitst hij zijn ecosociale onderwijsvisie toe op het onderwijs.
“Mijn visie is gebaseerd op een ecosociale cirkel”, zegt Oosterling. Het draait om zes op elkaar inhakende lijnen in het basisonderwijs met vaardigheden waarmee kinderen breder ontwikkeld in de samenleving staan:
- sport (judo, aikido en yoga);
- gezond (eten en koken);
- groen (tuin en natuur);
- filosofie (verwondering, dialogiseren en verbeelden);
- techniek (van hamer tot iPad);
- cultuur (drama, dans, muziek en theater).
“Het is de bedoeling dat de lessen in de toekomst door de groepsleerkrachten worden gegeven, maar dat betekent dat de pabo's heel andere leraren moeten gaan opleiden”
1280 lessen
Rotterdam Vakmanstad ontwikkelde concrete leerlijnen voor deze programma's. “In totaal hebben we 1280 lessen volledig uitgewerkt voor basisscholen en een leerlijn mediawijsheid voor vmbo-scholen. Daarnaast verbinden we mbo, hbo en universiteit via stages aan onze basisscholen”, vertelt Oosterling. Om de lesprogramma's op de verschillende scholen te kunnen draaien heeft Rotterdam Vakmanstad vakleerkrachten opgeleid. De basisscholen waar de lesprogramma's worden gegeven, draaien zes extra lesuren per week.
Oosterling: “Het is de bedoeling dat de lessen in de toekomst door de groepsleerkrachten worden gegeven, maar dat betekent dat de pabo's heel andere leraren moeten gaan opleiden. Voor de pabo’s zou het instellen van meerdere specialisaties een interessante vernieuwing zijn. Pabo's hebben moeite om nieuwe studenten aan te trekken, omdat het vak blijkbaar niet meer interessant is. Hiermee open je een scala aan mogelijkheden.”
Aikido en judo
In de ‘sportlijn’ van de ecosociale cirkel wordt op de scholen vooral aikido en judo gedaan, sporten waar Oosterling als budoka en oud-Nederlands kampioen kendo veel affiniteit mee heeft. “In de jongste groepen op de lagere school doen we vooral aikido. Dat is minder contactgericht. In de oudere groepen doen we judo. Naast de motorische vaardigheden hebben judo en aikido karaktervormende eigenschappen.”
“Als we de resultaten van het onderzoek naar de effectiviteit van de lesprogramma’s krijgen, kunnen we op basis daarvan verder met de ontwikkeling”
“Je bent altijd met een ander in de slag”, vervolgt hij. “Je bent niet alleen bezig met de ontwikkeling van je eigen lichaam, maar ook met het inschatten van de kracht van je tegenstander. Het zijn bovendien heel gedisciplineerde sporten. Dankzij al die elementen leren kinderen hun lichaam beter kennen en worden ze ook beter in het oplossen van conflicten.”
Publiek-private financiering
Rotterdam Vakmanstad werd in eerste instantie gefinancierd door Pact op Zuid. Toen dat project in 2011 ophield te bestaan, stak de filantropische stichting De Verre Bergen van de Rotterdamse havenbaron Martijn van der Vorm de helpende hand toe. Daarnaast financieren scholen via de schoolbesturen het lesprogramma zelf mee vanuit hun gemeentelijke financiering.
Op dit moment doet het Kohnstamm Instituut onderzoek naar de effectiviteit van de lesprogramma's. “Als we de resultaten krijgen, kunnen we op basis daarvan verder met de ontwikkeling, zowel inhoudelijk als financieel”, aldus Oosterling. Zelf is hij daar niet meer direct bij betrokken. In 2016 gaf Oosterling het stokje als directeur van Rotterdam Vakmanstad over aan Rachid el Ousrouti.
Voor meer informatie: www.vakmanstad.nl