door: Cors van den Brink | 20 november 2018

Calo Windesheim en Stichting Special Heroes Nederland hebben de toekomst van ClubExtra veilig gesteld. Beide partners werken de komende tijd in een alliantie aan een stevige basis onder dit sportaanbod voor kinderen en jongeren die bij de gewone sportvereniging niet of nog niet mee kunnen komen. Aan gemeenten, schooldirecties docenten bewegingsonderwijs en buurtsportcoaches wordt gevraagd om lokaal het initiatief te nemen.

In Den Haag is daar half oktober al een start mee gemaakt. Vijftien docenten nemen deel aan een ClubExtra-scholing die bestaat uit vier bijeenkomsten. Deze docenten hebben de intentie om na deze scholing in diverse wijken een ClubExtra-aanbod te genereren in Den Haag in samenwerking met de gemeente. 

Onhandig in bewegen
ClubExtra, ontstaan rond 1990, creëert sportaanbod voor kinderen die bij de gewone sportvereniging buiten de boot vallen, omdat ze onhandig zijn in hun bewegen en vaak ook op sociaal gebied. In de loop der tijd zijn er zo’n tachtig initiatieven gestart, daarvan zijn er nog zo’n 25 actief.

Bij het 25-jarig bestaan van ClubExtra, begin 2017, kwam samenwerking tot stand met Special Heroes Nederland om te onderzoeken welke kansen er zijn om het sportaanbod voor deze doelgroep te continueren. In welk organisatorisch verband kunnen de methodische kwaliteiten van ClubExtra bewaard blijven en mogelijk verder ontwikkeld worden? Deze vragen stonden centraal op het congres 'Maat(jes)werk in de jeugdsport', dat op 26 januari 2017 plaatsvond op Calo Windesheim in Zwolle.

Wet op het passend onderwijs
Anderhalf jaar later ligt er dankzij Calo Windesheim en Stichting Special Heroes Nederland een plan voor ClubExtra 2.0. Bij die vernieuwing speelt ook een rol dat door de wet op het passend onderwijs (2014) de vindplaats voor de kinderen om wie het gaat deels verschuift van het speciaal naar het reguliere basisonderwijs. 

Tegelijkertijd ontbreekt het juist op veel basisscholen aan de vakleerkrachten die in staat zijn een lesaanbod te bieden aan kinderen die extra aandacht nodig hebben. Dat betekent veelal dat deze leerlingen minder kans hebben om plezier in sport en bewegen te ervaren en te ontwikkelen. Zeker onhandige kinderen lopen (wederom) het risico om teleurstelling op frustratie te stapelen.

Gedragsproblematiek speelt steeds grotere rol
Hoe kunnen onderwijs en sport ervoor zorgen dat ook in de toekomst kinderen blakend van zelfvertrouwen kunnen bewegen? ‘Dat is onze opdracht’, zo stelt Corina van Doodewaard, als docent en onderzoeker verbonden aan de Calo. Daarnaast geeft zij les aan de docenten die de ClubExtra-scholing volgen én is zij bestuurslid van de ClubExtra-projecten in Zwolle, dat als centrale opdracht heeft om kinderen op het juiste moment het goede aan te bieden, ook in hun eigen ogen. 

Franceline van de Geer, werkzaam voor Special Heroes Nederland, presenteerde op het jubileumcongres gegevens uit een enquête onder ClubExtra-initiatieven. Daarbij bleek dat de doelstelling in 25 jaar tijd niet is veranderd, maar dat de gedragsproblematiek een steeds grotere rol is gaan spelen en dat – mede daardoor – doorstroming naar de reguliere sportvereniging lastiger is. Voor de lokale organisaties is het er ook niet eenvoudiger op geworden: de financiering vanuit gemeenten is grotendeels verdwenen, ook omdat ClubExtra als methode van werken (nog) niet de status van een erkende interventie heeft verworven. 

Veilige en gezellige omgeving
Steeds meer gemeenten maken gebruik van Special Heroes Nederland om sport en beweging in het speciaal onderwijs te stimuleren. Binnen de sport is er, onder meer in het kader van het programma Veilig Sportklimaat, meer draagkracht voor een specifiek aanbod voor kinderen met bewegingsachterstand. Vanuit de deelnemers aan het congres klonk vooral het pleidooi om de ClubExtra-doelgroep een veilige, gezellige omgeving te blijven bieden. Voorwaarde is dan wel om organisatorisch en inhoudelijk voor verankering te zorgen.

Club Extra 2.0 krijgt vorm binnen een alliantie van Calo Windesheim en Special Heroes. ‘We hebben ons vooral afgevraagd wat in deze tijd de behoeften zijn voor kinderen die, mede door de wet op het passend onderwijs, in de knel komen’, zegt Van Doodewaard. Van de Geer vult aan: ‘In het speciaal onderwijs is voor Special Heroes wel duidelijk dat een deel van de kinderen nooit vanuit het bewegingsonderwijs zomaar zal instromen in de reguliere sport. De problematiek van de leerlingen in het speciaal onderwijs wordt complexer. Het is leuk om hen vier of zes weken kennis te laten maken met judo of voetbal, maar dan zijn ze nog niet klaar voor de vereniging.’

Het doel verschuift
Volgens van de Geer is ook bij ClubExtra wel gebleken dat een deel van de kinderen ook na twee jaar niet kan doorstromen. ‘Het doel van ClubExtra 2.0 verschuift wat ons betreft naar een blijvend sportaanbod van vrijetijdsbesteding, waar kinderen zolang ze willen plezier kunnen beleven aan sport en bewegen. Een belangrijke verbreding is dat we ons ook richten op het VSO en de Praktijkonderwijsscholen en dus op de 12-plussers. Juist die scholen zijn op zoek naar de invulling van het naschoolse aanbod. Als Special Heroes krijgen we die vraag ook uit het regulier onderwijs: help ons om ook voor deze kinderen betekenisvolle bewegingsactiviteiten aan te bieden, waarin ze zelfvertrouwen krijgen en ontdekken wat ze kunnen en willen.’

Van Doodewaard: ‘Het gaat niet alleen om pure motorische achterstand. Ook voor kinderen met gedragsproblemen is het heel belangrijk dat ze lekker kunnen bewegen. Een plek waar je kunt zijn zoals je bent en waar je kunt meedoen op je eigen manier. Helaas zijn er nog altijd veel kinderen die uitvallen, omdat ze niet mee kunnen in de reguliere groepen en sportteams. Scholen voelen gelukkig steeds meer de verantwoordelijkheid om te voorzien in passende vrijetijdsbesteding, binnen de BSO of op andere wijze. Buurtsportcoaches kunnen daar een cruciale rol in spelen, mits ze een ALO-achtergrond hebben. En ClubExtra heeft daarvoor de methodieken.”

Toekomstplan
De KVLO bepleitte onlangs ook een extra aanbod van ClubExtra- en soortgelijke activiteiten om motorische achterstanden bij kinderen te voorkomen en hen aansluiting te laten vinden bij het sporten bij een vereniging of in de buurt. Dat pleidooi vormde een ondersteuning voor het wetsvoorstel van Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) voor de verplichte inzet van vakleerkrachten in het basisonderwijs (zie hier voor meer informatie).

In het toekomstplan voor ClubExtra stellen Calo en Special Heroes dat er drie potentiële initiatiefnemers kunnen zijn:

• vakleerkracht bewegingsonderwijs/ buurtsportcoach;
• schooldirectie;
• gemeente.

Solide basis
Om tot een solide basis te kunnen komen, moeten nieuwe ClubExtra-locaties ondersteund worden door minstens twee van deze drie partijen. Daarnaast is het volgens de alliantiepartners wenselijk dat de betrokken vakleerkrachten/buurtsportcoaches/trainers gebruik kunnen blijven maken van bijscholing in de manier van werken van ClubExtra en ondersteuning krijgen bij het opzetten van het ClubExtra aanbod. Ook bepleit het toekomstplan dat betrokkenen regionaal of landelijk gelegenheid krijgen om hun expertise te delen.

De vindplaats voor de kinderen die bij de gewone sportvereniging niet of nog niet mee kunnen komen zal in de eerste plaats de basisschool in het reguliere, speciaal (basis)onderwijs of praktijkonderwijs zijn. Maar ClubExtra blijft zoals het was: de plek waar kinderen plezier hebben en 'robuust' kunnen leren om zelf hun doelen te stellen en hun angst voor bewegen kunnen overwinnen via een breed en gedifferentieerd aanbod in de vorm van een stappenplan:

• activiteiten die uitnodigen om mee te gaan doen;
• activiteiten die uitdagen om mee te blijven doen en beter te worden;
• activiteiten waarbij de regie bij de kinderen komt te liggen; 
• activiteiten die erop zijn gericht om uit te stromen naar gewoon meedoen op het plein of in de wijk.

Erkenning als interventie-methode
Van Doodewaard: ‘Dat onze aanpak werkt, daar is iedereen het wel over eens. Het zou mooi zijn als we meer onderzoek kunnen doen, bijvoorbeeld met masterstudenten, om te ontdekken wat er anno 2018 nu precies de kracht van is. Als we daar meer over weten, kunnen we in de toekomst wellicht een erkenning aanvragen als interventie-methode.”

In het afgelopen jaar hebben er drie verkenningen plaatsgevonden met de ClubExtra-aanpak: in Den Haag door de gemeente, in Utrecht-Overvecht vanuit de brede school en in Bladel door een vakdocent. Daarbij is onder meer bekeken wat Calo en Special Heroes aan inhoudelijke, pedagogische en organisatorische ondersteuning zouden moeten bieden en wat er aan netwerkvorming wenselijk is. 

Daarna is vastgelegd dat Calo en Special Heroes de komende jaren scholing aan vakdocenten, trainers en buurtsportcoaches aanbieden waarbij ontwerpend lesgeven, pedagogisch tact en zelfregulatie centrale onderdelen zijn. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij regionale projectleiders van Special Heroes. Zij gaan zich komend jaar richten op de organisatorische ondersteuning. De ambitie is om in het schooljaar 2018/2019 tien nieuwe projecten van start te laten gaan. 

Voor meer informatie: fvandegeer@specialheroes.nl