door: Leo Aquina | 20 september 2018
“Traditioneel ligt er een scheidslijn tussen fysieke en mentale gezondheid, maar Hippocrates wist al dat die twee hand in hand gaan”, zegt Simon Rosenbaum, onderzoeker en inspanningsfysioloog aan de Universiteit van New South Wales in Sydney. Sport en bewegen is goed voor het lichaam, dat is genoegzaam bekend. Dat het ook goed is voor de geestelijke gezondheid, wordt minder vaak onderkend. Sport en bewegen wordt zelden ingezet als therapie. Rosenbaum doet internationaal onderzoek naar het verband tussen bewegen, geestesziekten en mentale gezondheid. De Australiër zet sport en bewegen in als middel bij onder meer posttraumatische stressstoornis (PTSS). In Bangladesh werkte Rosenbaum aan beweegprogramma's voor Rohingya-vluchtelingen en in Turkije deed hij hetzelfde in kampen voor Syrische vluchtelingen.
“Het bewijs dat sport en bewegen helpt bij de behandeling van een breed scala aan mentale aandoeningen is overweldigend”, zegt Rosenbaum. Toch wordt een abonnement voor de sportschool bij psychiatrische klachten in weinig landen vergoed door de zorgverzekeraar. Australië is een uitzondering. Het land is een voorloper als het gaat om de inzet van sport en bewegen in de gezondheidszorg. Er bestaat zelf een aparte opleiding: Exercise Physiology.
Unieke opleiding
Rosenbaum deed die opleiding zelf ook en kwam daarna min of meer toevallig in de geestelijke gezondheidszorg terecht. “Australië is uniek omdat huisartsen iedereen met een chronische ziekte kunnen doorverwijzen naar beweegdisciplines, fysiotherapeut of inspanningsfysioloog. En die therapie wordt ook vergoed. De behandeling van ziektes als kanker, diabetes, maar ook gewoon ouderdom kost enorm veel geld. Als we mensen actief kunnen houden, verlicht dat de druk op de gezondheidszorg.”
“Patiënten vertelden mij dat sport en bewegen het enige was dat hen nog op de been hield. Het was een noodzakelijk onderdeel van hun dagelijkse strijd om te overleven”
Zelf werd Rosenbaum toen hij nog studeerde gevraagd om als beweegtherapeut aan de slag te gaan in een psychiatrisch ziekenhuis. Daar kreeg hij te maken met patiënten met het posttraumatisch stresssyndroom. Voor die patiënten werd de therapie nog niet vergoed. “Dat frustreerde mij”, vertelt Rosenbaum. “Patiënten vertelden mij dat sport en bewegen het enige was dat hen nog op de been hield. Het was een noodzakelijk onderdeel van hun dagelijkse strijd om te overleven.” Rosenbaums frustratie inspireerde hem onderzoek te gaan doen. “Ik wilde bewijs vinden dat sport en bewegen een effectief middel was bij de behandeling van PTSS en dat is ook gelukt.” Op dat onderzoek is hij uiteindelijk gepromoveerd.
Cultuuromslag begint bij professional
Rosenbaum werd steeds minder therapeut en steeds meer wetenschapper, maar ook in die hoedanigheid blijft hij een advocaat van sport en bewegen als therapie bij geestesziekten. “Dat het werkt, is genoegzaam bewezen”, zegt hij. “Wetenschappelijk gezien is het interessant om te kijken welke mechanismen daarachter zitten, maar zelf richt ik mij liever op de vraag hoe we mensen motiveren om ook echt met sport en bewegen aan de slag te gaan. Dat is namelijk één van de grootste problemen.”
Rosenbaum presenteerde onlangs onderzoek op een congres voor psychiaters in Australië. “Daar hadden we een fitnessruimte waar we mensen op die conferentie conditietests lieten doen en vragenlijsten lieten invullen. Daaruit bleek dat psychiaters met een goede conditie eerder geneigd waren patiënten door te verwijzen naar een inspanningsfysioloog. Als we voor een cultuuromslag willen zorgen, moeten we beginnen bij de medische professionals zelf.”
Rosenbaum beperkt zijn werk niet tot Australië. Hij werkte de afgelopen jaren onder meer aan beweegprogramma’s voor Syrische vluchtelingen in Turkije en hij wil een soortgelijke programma's opzetten bij de Rohingya in Bangladesh. “Als je een kind een bal geeft, geeft het er een trap tegenaan en gaat het vriendjes zoeken om de bal naartoe te trappen. Sport is één van de meest natuurlijke manieren om mensen zich beter te laten voelen. Als jij kijkt naar beelden van vluchtelingenkampen dan zie je meteen dat mensen dat soort activiteiten zelf al organiseren. Wat wij vooral proberen te doen is zorgen dat ze de middelen hebben.”
“We zijn bezig met een project waarbij we een meetinstrument voor beweging onder psychiatrische patiënten valideren door middel van onderzoek op 43 plekken in 23 verschillende landen”
Levensbelang
De komende drie maanden werkt Rosenbaum in Italië. “We zijn bezig met een project waarbij we een meetinstrument voor beweging onder psychiatrische patiënten valideren door middel van onderzoek op 43 plekken in 23 verschillende landen.”Eén van de mensen met wie Rosenbaum regelmatig samenwerkt is de Nederlandse gezondheidspsycholoog en promovendus Jeroen Deenik. Hij doet onderzoek naar beweging en leefstijl bij mensen met een ernstige psychiatrische aandoening, die minimaal 10-20 jaar eerder overlijden dan de algemene bevolking, grotendeels door hart- en vaatziekten. Beweging en leefstijl speelt hierin een grote rol. Deenik vertelt:
"In mijn promotieonderzoek staat een evaluatie van de effecten en implementatie van leefstijlbevorderende interventie centraal, die ontwikkeld is bij GGz Centraal. Dit blijkt een van de eerste behandelingen te zijn die op de langere termijn verbetering laat zien in lichamelijke gezondheid, functioneren en kwaliteit van leven bij deze doelgroep."
Beweegtuinen
Daarnaast was Deenik onder meer betrokken bij de totstandkoming van twee beweegtuinen bij psychiatrische klinieken in midden-Nederland, waar hij een blog over schreef. Net als Rosenbaum ziet Deenik hoeveel baat de patiënten hebben bij sport en bewegen, maar ook hij concludeert dat cultuurverandering en de ondersteuning van medische professionals op dit gebied van levensbelang is.
Voor meer informatie: Simon Rosenbaum