door: Thomas van Zijl | 31 mei 2018
Paralympische sporten worden steeds professioneler en de concurrentie neemt toe. De hoogste tijd om te zorgen dat sporters optimaal kunnen presteren als ze in hun rolstoel zitten. Onderzoeker Rienk van der Slikke ontwikkelde een techniek die met hulp van sensoren de individuele rolstoelprestatie ('wheelchair mobility performance') minutieus registreert. Afgelopen vrijdag promoveerde hij aan de Technische Universiteit Delft.
De zoektocht naar de perfecte rolstoel is al een tijdje gaande. In de aanloop naar de Olympische Spelen van 2012 in Londen sloegen De Haagse Hogeschool - waar Van der Slikke docent is - en de Nederlandse Basketball Bond voor de eerste keer de handen ineen voor de ontwikkeling van een nieuw, verbeterd model. Deze vervolgstudie richtte zich de afgelopen jaren meer op onderzoek dan op ontwikkeling.
“Voordat we van alles aan een rolstoel gaan veranderen, is het wel zo handig te weten hoe een atleet beweegt en wat nodig is om tot een maximaal resultaat te komen”, legt Van der Slikke uit. Om daar een beter beeld van te krijgen, gingen De Haagse Hogeschool, TU Delft, VU, een aantal sportbonden en sportkoepel NOC*NSF een brede samenwerking aan, financieel ondersteund door een RAAK-subsidie.
Inzet van studenten
Ondanks al die verschillende partners heeft Van der Slikke weinig gemerkt van vertragingen of stroperigheid. Hij presenteert zijn conclusies weliswaar in een proefschrift, maar het onderzoek werd van meet af aan praktisch ingestoken. “Door de inzet van studenten en de medewerking van sportbonden konden we metingen uitvoeren tijdens trainingen en wedstrijden. Die vormden het fundament.”
Van der Slikke denkt dat de verzamelde gegevens, zeker als ze op grote schaal verzameld worden, aan de basis kunnen staan van het aanscherpen van de regels
Een voorwaarde was wel dat sporters gedurende hun prestatie niet belemmerd zouden worden door de sensoren. Het aantal stickers, koorden en draadjes bleef dan ook binnen de perken. Drie sensoren - één aan ieder wiel en één aan het frame - waren voldoende om flexibiliteit in kaart te brengen, snelheid te meten en bewegingen te registreren. Van der Slikke denkt dat deze gegevens, zeker als ze op grotere schaal verzameld worden, aan de basis kunnen staan van het aanscherpen van de regels.
Classificatiesysteem
In de paralympische sport geldt een classificatiesysteem dat bepaalt in welke mate een atleet ‘beperkt’ is. Aan de basis daarvan staat meestal het oordeel van een selectiecommissie of een aantal fysieke testen. De sensoren verzamelen in de ogen van Van der Slikke een objectiever meetinstrument en geven een vollediger beeld van wat iemand wel of juist niet kan.
Net zo belangrijk is dat uit de data kan blijken of een sporter gebaat is bij een rolstoel die anders is afgesteld. Tot op heden zijn eerdere ervaringen en buikgevoel de voornaamste graadmeters, met als gevolg dat weinig rolstoelbasketballers, -rugbyers en -hockeyers in de voor hen optimale rolstoel zitten. “De verbeteringen in de topsport zijn relatief klein, maar dat geldt ook voor de verschillen. Details zijn belangrijk. De grootste progressie is te boeken in de niveaus daaronder, bij de amateursporters.”
Van der Slikke begrijpt dat de meerderheid van hen nu nog terugdeinst voor al te grote veranderingen. Een rolstoel wordt maar eens in de zoveel jaar vergoed. Veel mensen kiezen daarom voor zekerheid en hopen, als de zithouding toch niet optimaal is, met een kussentje nog het één en ander te verhelpen. Van der Slikke: “Daar valt iets voor te zeggen, maar het is tegelijkertijd zonde, want op die manier halen zij vaak niet het maximale uit hun mogelijkheden.”
Revalidatietraject
Iedere rolstoel van een sporter uitrusten met sensoren om diens prestaties te registeren, is vooralsnog praktisch en economisch onhaalbaar, maar er zijn wel initiatieven die de goede kant opwijzen. Zo heeft tennisbond KNLTB er een paar aangeschaft om in te zetten onder haar leden.
“In een revalidatieproces van topsporters spelen heel andere facetten een rol, zoals blessuregevoeligheid door overbelasting”
Van der Slikke wijst er daarnaast op dat deze technologie niet alleen voor (top)sporters interessant is, maar ook voor mensen die in een revalidatietraject zitten. Dat vergroot de doelgroep aanzienlijk en zou voor een producent van sensoren commercieel aantrekkelijker kunnen zijn. “In een revalidatieproces van topsporters spelen heel andere facetten een rol, zoals blessuregevoeligheid door overbelasting. Ook die zaken komen bij een goede meting aan het licht. Op die manier kan dit onderzoek ook bij dagelijks gebruik van de rolstoel zijn meerwaarde bewijzen.”
Voor meer informatie: promotie Rienke van der Slikke over sportrolstoelen