door: Leo Aquina | 29 juni 2017
“Sport zit in Australië meer in het DNA van de mensen, daarom is het hier makkelijker om sport in te zetten voor sociale dingen.” Aan het woord is professor Evelyne de Leeuw, directeur van het Centre for Health Equity Training, Research and Evaluation (CHETRE) in Sydney. De Nederlandse wetenschapper woont en werkt al meer dan tien jaar in Australië, waar zij onderzoek doet naar gelijkheid in gezondheid. De Leeuw promoveerde in 1989 op de haalbaarheid van de Nota 2000 waarin stond dat alle overheidsbeleid gezondheidsimpact kan hebben. “De belangrijkste conclusie was dat het alleen werkt als je het lokaal aanpakt. Zo kwam ik uit bij Healthy Cities. Met die Gezonde Steden houdt De Leeuw zich nog altijd bezig. “Sport en bewegen is daar een onderdeel van, maar het is veel breder”, aldus De Leeuw. Met Sport Knowhow XL praat zij over haar werk en over de verschillen tussen Australië en Nederland.
“Met het Centre for Health Equity Training, Research and Evaluation (CHETRE) zijn we gelieerd aan vier verschillende organisaties”, vertelt De Leeuw. “Om te beginnen zijn we onderdeel van de University of New South Wales. Ook zijn we de onderzoeksarm van het South West Sydney Local Health District, een soort GGD – maar dan ook met ziekenhuizen en eerstelijns zorg - voor een gebied ter grootte van de helft van Frankrijk met een miljardenbudget. Daarnaast is een van de eigenaren een liefdadigheidsinstelling die kanker de wereld uit wil helpen en de vierde eigenaar is de Aboriginal Cooperation.”
Health impact assessments
CHETRE doet verschillende soorten onderzoek. De Leeuw: “We doen onderzoek in achterstandswijken, waar je veel gezondheidsproblemen tegenkomt die zijn gerelateerd aan sociaaleconomische klassen. Met name voor het Health District doen we health impact assessments. Wij zijn een van de uitvinders van die methode en wereldwijd expert als het gaat om onderzoek naar de gezondheidsconsequenties van besluiten, zoals bijvoorbeeld de aanleg van een ringweg of het sluiten van een kinderopvang. We doen dat bijvoorbeeld ook in Bhutan voor de aanleg van een containerterminal. Tot slot onderzoeken we voor de Aboriginal Cooperation een cohort kinderen voor langere tijd, waarbij we vooral kijken naar de sociale determinanten van gezondheid.”
"Waar je ongelijkheid in gezondheid ziet, komt dat vaak door onrechtvaardigheden in de samenleving op bijvoorbeeld het gebied van onderwijs, werk of huisvesting"
Zelf doet De Leeuw vooral onderzoek naar lokaal gezondheidsbeleid. “Al het werk dat we doen, wordt gedreven door gelijkheid in gezondheid. Waar je ongelijkheid in gezondheid ziet, komt dat vaak door onrechtvaardigheden in de samenleving op bijvoorbeeld het gebied van onderwijs, werk of huisvesting”, aldus de wetenschapper. Bewegen en sport zijn niet de kern van De Leeuws onderzoek, maar maken daar wel deel van uit.
Suïcidale onderneming
“Het zijn belangrijke factoren in Gezonde Steden. Ik zit in allerlei adviesraden van clubjes over de hele wereld die daarover nadenken. In Sydney kijken we bijvoorbeeld naar walkability. De mogelijkheid om ergens lopend of fietsend te komen, is in Australië een stuk kleiner dan in Nederland. Hier gebeurt bijna alles met de auto en dat heeft grote gevolgen voor de samenleving.”
Daarmee komen we op een belangrijk verschil tussen Australië en Nederland. De Leeuw: “Een Gezonde Stad committeert zich aan een aantal waarden als het gaat om participatie en beleid ten aanzien van gezondheid, gelijkheid en duurzaamheid. Dat kan alleen maar als je het integraal aanpakt, omarmd en gesteund door de politiek en de samenleving. De gemeenteraad moet erachter staan, de burgemeester, de wethouder. Die integrale aanpak wordt in Europa veel meer gedragen dan in Australië, waar op dat gebied meer wordt gedacht zoals tot voor kort in de Verenigde Staten. Het interessante is dat vooral tijdens Obama’s tweede termijn het lokale gezondheidsbeleid sterk op de agenda is komen te staan."
"Als iets hier van de overheid komt, denken ze al snel dat het een soort communistisch idee is"
"Toen Trump onlangs aankondigde uit de Parijs Akkoorden over klimaatverandering te stappen, kondigden binnen een week driehonderd Amerikaanse steden aan dat zij zich wel gehouden voelden aan de afspraken van ‘Parijs’. Zover zijn we in Australië nog niet. Als iets hier van de overheid komt, denken ze al snel dat het een soort communistisch idee is. Dat zie je terug in de infrastructuur. In New South Wales bestaat de gemeente volgens de Grondwet niet. Daar ligt dus ook geen feitelijke bevoegdheid om de infrastructuur te regelen. De burger wordt geacht het zelf te doen en dat zie je terug in de stad. Fietspaden eindigen midden op de snelweg. Ik zou hier dolgraag op de fiets stappen, maar het is echt een suïcidale onderneming. Kinderen spelen in Australië ook niet buiten, want het risico dat ze onder een auto komen vinden ouders veel te groot.”
Sportgek
Waar fietspaden en de mogelijkheden om in de openbare ruimte te bewegen in Europa veelal beter geregeld zijn, is het aantal sportfaciliteiten en de kwaliteit daarvan in Australië van een hoger niveau. “Ik vlieg voor mijn werk regelmatig en als ik dan over Sydney of Melbourne naar huis vlieg zie ik vanuit de lucht overal verlichte sportvelden. Die sportinfrastructuur is veel wijder verspreid”, aldus De Leeuw. “Er zijn overal sportveldjes, tennisbaantjes en die faciliteiten zijn bijna allemaal openbaar. Je kunt overal met een bal ergens naartoe lopen en spelen, of bijvoorbeeld rondjes rennen op een sintelbaan. In Nederland moet je dan bijna altijd lid zijn van een club.”
De centrale plaats die sport in de Australische samenleving inneemt, gaat wat De Leeuw betreft ook wel eens te ver: “Australië is sportgek en dat loopt door alle klassen heen. Dat zie je bijvoorbeeld aan de waarde die op universiteiten aan sportteams wordt gehecht. Universiteiten pronken daar ook mee. Het lijkt wel eens alsof de universiteiten het als corebusiness beschouwen, terwijl ik denk dat de corebusiness van universiteiten het genereren en overdragen van kennis is.”