door: Thomas van Zijl | 15 december 2016

De openbare ruimte is een belangrijke sportvoorziening: voor kinderen om een balletje te trappen, voor volwassenen om hard te lopen, te bootcampen, te wandelen of te fietsen. Maar het is niet altijd eenvoudig die openbare ruimte sportief en beweegvriendelijk te maken. 'Prettige Plekken – Handboek Mens & Openbare Ruimte’ schiet ontwerpers te hulp. 

Op basis van onder meer literatuurstudie, het bestuderen van vele voorbeelden in binnen- en buitenland en de input van een brede expertgroep hebben Kyra Kuitert en Rosemarie Maas van Bureau KM - de auteurs van 'Prettige Plekken' - praktische ruimtelijke richtlijnen opgesteld voor een goed gebruikte openbare ruimte. Onder meer voor sportveldjes in de wijk en andere 'stedelijke sport- en beweeglocaties', sportief-recreatieve routes en beweegvriendelijke en kindvriendelijke wijken. 

Te weinig kennis
Niet alleen de functionele inrichting is volgens de auteurs belangrijk, maar ook 'de beleving en de verblijfskwaliteit van de openbare ruimte', met als doel: prettige plekken voor iedereen. Dat het daar nu nog wel eens aan schort komt deels omdat er volgens Kyra Kuitert en Rosemarie Maas te weinig kennis is over de ruimtelijke voorwaarden om de openbare ruimte goed te gebruiken. Ze werkten bijna drie jaar aan het onlangs gepubliceerde handboek. Hun overkoepelende advies, ook voor de sport: denk vanuit de gebruiker. 

Er wordt in Nederland door veel mensen op vele plekken nagedacht over de beste manieren om de openbare ruimte in te richten, ook over plekken speciaal gericht op sporten en bewegen. “Vaak wordt bij sport gedacht aan de functionaliteit. Die is heel belangrijk, maar het gaat uiteindelijk om een plek waar het aangenaam is, met een prettige sfeer en mogelijkheden voor ontmoeting.” 

Bankjes
Maas noemt het voorbeeld van bankjes. Daar wordt bij veel projecten onvoldoende aan gedacht. “Natuurlijk heeft dat deels te maken met angst voor hangjongeren of zwervers, maar het is doodzonde, want als mensen ergens lekker kunnen zitten blijven ze er langer. Sterker, zonder zitgelegenheid zal een plek veel minder of misschien wel niet worden gebruikt.” Of wat te denken van speelveldjes zonder een hek eromheen? Een bal die alle kanten opvliegt, met name als er weinig ruimte is, kan niet alleen tot kapotte ruiten leiden, maar hindert ook andere spelende kinderen. 
 
Het is overigens een misvatting te denken dat de openbare ruimte moeilijker is in te richten in dichtbevolkte gebieden, waar die ruimte schaars is. “Grotere oppervlakten hebben natuurlijk voordelen, maar die zijn soms minder makkelijk sfeervol te maken. Of het nu een drukke stad of afgelegen dorp is, er blijken universele kenmerken van openbare ruimte te zijn waar mensen zich prettig voelen.” 

De Vier V's
Kuitert en Maas introduceren de Vier V’s waar ontwerpen altijd aan moeten voldoen: Veiligheid, Variatie, Verblijf en Verplaatsing. Veiligheid kan bijvoorbeeld geborgd worden door zicht op woningen. Verplaatsing, dat wil zeggen goede routes, is voor sport belangrijk. “Om een simpel voorbeeld te geven: voor sport en beweging moet de ondergrond vlak en stroef zijn. In parken en langs oevers is regelmatig grof grind te vinden, of er liggen ongelijke straatstenen. Vanuit sport en beweging gezien onbegrijpelijk, want dat maakt lopen, fietsen of skaten onplezierig en vaak zelfs onmogelijk.” 

Het boek Prettige Plekken is bedoeld om de manier van denken te veranderen. Een goed gelukte locatie moet geen toevalstreffer zijn. Maas noemt het Van Beuningenplein in Amsterdam als goed voorbeeld en ook in Rotterdam zijn er best practices, zoals Sportplaza Zuiderpark of het Verschoorplein. Kuitert en Maas zouden graag zien dat in ruimtelijke opleidingen het gebruik van de openbare ruime een vak wordt. Het boek wil daaraan bijdragen, niet alleen door de bril van de gebruiker op te zetten, de vier V’s’ en de honderden concrete richtlijnen, maar ook door de talloze foto’s van goede en minder goede voorbeelden. “Dat maakt de richtlijnen voor lezers meteen duidelijk én het bewijst direct dat het kan.”

Voor meer informatie over het handboek: www.prettigeplekken.nl. Voor advies over het gebruik van openbare ruimte: www.bureaukm.nl