door: Marc Hoeben | 27 oktober 2016
Naar schatting krijgt één op de vijf profwielrenners een probleem met de bekkenslagader, als gevolg van de gebogen houding op de racefiets tijdens de vele trainingsuren. Maar daarmee houdt het niet op. Ook bij de veel grotere groep toerfietsers - en ook schaatsers - kan het probleem zich voordoen en is een vroege diagnose van groot belang. De specifieke medische self-check - die vanaf nu terug te vinden is op Sportzorg.nl - moet hiervoor een filter worden.
Wat moeten we ons nou voorstellen bij een serieus probleem met de bekkenslagader? Een eerste indicatie daarvan is krachtverlies of pijn in de benen bij maximale inspanning. Zakt dit gevoel in enkele minuten weg nadat de inspanning is verminderd maar komt het weer terug bij een nieuwe maximale inspanning, dan is de kans groot dat de wielrenner of schaatser een bloedvatprobleem heeft.
“Bij toerfietsers kunnen deze verschijnselen optreden bij een inspanning boven de dertig kilometer per uur, terwijl een profwielrenner pas boven de veertig kilometer per uur last krijgt,” zegt sportarts Goof Schep van Máxima Medisch Centrum uit Eindhoven. “Dat verschilt natuurlijk per persoon en is ook afhankelijk van iemands conditie. Je kunt dan zeggen: wat zeur je nou, als het pas boven de veertig kilometer per uur een probleem is. Maar voor een profwielrenner kan het betekenen dat hij zonder ingreep een punt achter zijn carrière moet zetten.”
"Hein Vergeer kreeg steeds meer klachten in zijn linkerbeen. Niemand wist wat hij mankeerde. Tien jaar later hebben we bij hem de juiste diagnose kunnen stellen"
Uniek
Máxima Medisch Centrum is met Schep en zijn collega - vaatchirurg dr. Mart Bender - het enige centrum in Nederland en misschien zelfs in Europa waar sporters met deze aandoening terecht kunnen. Schep promoveerde in 2001 op het onderwerp. “Voor die tijd was het nauwelijks bekend.” Hij noemt het voorbeeld van Hein Vergeer wiens verhaal in 2014 uitgebreid in een documentaire van 'Andere Tijden Sport' in beeld is gebracht.
"De laatste jaren van zijn sportcarrière kreeg Vergeer steeds meer klachten in zijn linkerbeen. Hij bleef nog drie jaar lang proberen op topniveau te presteren en werd uiteindelijk bij grote kampioenschappen door het publiek zelfs uitgejouwd. Hij is destijds heel Nederland af geweest en niemand wist wat hij mankeerde. Er werd uiteindelijk gezegd dat het 'tussen zijn oren' zou zitten. Voor Vergeer was dat heel lastig. Tien jaar later hebben we bij hem de juiste diagnose kunnen stellen. Ook al heeft hij zich niet laten opereren, hij was wel blij met die kennis. Hij kan nu nog redelijk hardlopen. Alleen schaatsen en fietsen gaat niet goed.”
Logisch probleem
Eigenlijk is het heel logisch, geeft Schep aan, dat problemen met de bekkenslagader kunnen ontstaan bij deze sporten en deze intensiteit. “De bekkenslagader is niet altijd goed gebouwd voor deze belasting. Als beroepsrenner buig je wel zo’n acht miljoen keer per jaar je heup, waarbij het bloedvat als een elastiekje moet inveren en ondertussen zo’n tien liter bloed per minuut moet transporteren. Als het bloedvat ook maar een beetje ongelukkig vastzit, kan hij gaan afknikken.”
"Wij zien nu drie tot vier gevallen per week voorbijkomen en dat lijkt het topje van de ijsberg. Bij veel mensen wordt de diagnose vrijwel zeker nog niet gesteld"
Patiënten krijgen geleidelijk meer last, de klachten kunnen vaag beginnen en nogal uiteenlopen. “Soms hebben mensen ook rugklachten, tijdens en na het fietsen. Die komen vaak voor bij een vaatprobleem, omdat er doorgefietst wordt met één been dat minder kracht kan leveren. Dit geeft verwringing in de rug en kan dus tot rugklachten leiden. Als iemand dan bij een zorgverlener komt, gaat deze vaak de rugklachten behandelen en dan loop je van het kastje naar de muur.”
Risico's
Eén op de vijf beroepsrenners krijgt last, weet Schep. “Het risico begint ongeveer bij 25.000 kilometer fietsen. Vanaf 100.000 kilometer is het risico substantieel. Ook fanatieke recreanten fietsen in hun leven een aantal kilometers dat risico geeft. Dan heb je het in Nederland over een veel grotere groep van een miljoen fietsers met enig risico, onder wie toch circa tien procent met een substantieel risico. Wij zien nu drie tot vier gevallen per week voorbijkomen en dat lijkt het topje van de ijsberg. Bij veel mensen wordt de diagnose vrijwel zeker nog niet gesteld. Dit weten we omdat wij hét centrum voor deze gespecialiseerde blessure zijn, waar uiteindelijk vrijwel alle sporters met deze klachten belanden."
"De combinatie van een sportarts en een vaatchirurg werkt heel goed. Daardoor kunnen wij beter afwegen of wij de fiets of het bloedvat moeten ‘opereren’"
"Met de middelen die doorgaans in de gezondheidszorg ter beschikking staan, is het probleem met de bekkenslagader meestal niet goed aan te tonen. Wij hebben, mede dankzij de samenwerking met de TU Eindhoven, speciale technieken ontwikkeld. Daarnaast werkt de combinatie van een sportarts en een vaatchirurg heel goed. Daardoor kunnen wij beter afwegen of wij de fiets of het bloedvat moeten ‘opereren’. Soms is het advies om in een andere, rechtere houding te gaan fietsen, bijvoorbeeld op een mountainbike of een hybride fiets. Een heupbuiging van minder dan negentig graden is eigenlijk niet wenselijk als je een vaatprobleem hebt."
Zes tot acht weken herstel
Niet iedereen is beroepsrenner en niet voor iedereen is een ingreep vanzelfsprekend. "Een operatie is ook niet zonder risico. Het duurt een uur of twee, je bent onder narcose, het is een groot bloedvat en je hebt het risico van verbloeding en misschien blijft het ook na de operatie een zwakke plek. Terwijl je het wel vaak over jonge mensen hebt, bij wie het bloedvat nog een jaar of vijftig mee moet.” Wie toch kiest voor een ingreep moet rekenen op zes tot acht weken herstel voordat weer een fiets aangeraakt mag worden.
Sporters met klachten die zouden kunnen passen bij een vaatprobleem kunnen nu zelf een eerste stap richting een juiste diagnose zetten met de self-check op Sportzorg.nl. Deze is ontwikkeld met hulp van een subsidie van ZonMw.
"Samen met onder meer sportartsen, bewegingswetenschappers, trainers, sportbonden en sporters is nagedacht en vervolgens is de self-check ontwikkeld"
“Hiermee konden wij nieuwe technieken als pedaalkrachtmeting en meting van doorbloeding van het been tijdens inspanning verder ontwikkelen om daarmee een vaatprobleem aan te tonen of uit te sluiten. Als voorwaarde stelde de subsidiegever dat de kennis, verkregen met het onderzoek, vertaald moest worden naar de sporter. Samen met onder meer sportartsen, bewegingswetenschappers, trainers, sportbonden en sporters is nagedacht over hoe dit het beste mogelijk was en vervolgens is de self-check ontwikkeld. Doel is om op een doelmatige manier in te schatten of dit een vaatprobleem kan zijn of niet en om de sporter vervolgens gericht te verwijzen naar de meest passende zorgverlener: huisarts, sportarts of gespecialiseerde analyse op vaatproblemen.”
Hoop op minder onnodige diagnostiek en behandelingen
De sportarts van Máxima Medisch Centrum is zeer te spreken over deze nieuwigheid. Hij is erg benieuwd hoeveel extra sporters met vaatproblemen zich melden en hoopt in elk geval dat zijn toekomstige patiënten minder vaak onnodige diagnostiek en behandelingen ondergaan hebben dan voorheen. Na het uitvoeren van de self-check krijgt de deelnemer een voorlopige conclusie als uitkomst van de test.
“Sommigen blijken dan een kans van meer dan zestig procent te hebben op een vaatprobleem. Dat is meteen een prima filter om de gespecialiseerde diagnostiek in te zetten. Bij een risico van dertig tot zestig procent kan het een vaatprobleem zijn, maar ook iets anders. Een sportarts kan dan goed beoordelen welke weg je vervolgens moet bewandelen. Bij minder dan dertig procent is de kans op een vaatprobleem klein en kan een huisarts een goed advies geven.”
Voor meer informatie: klik hier