door: Thomas van Zijl | 29 september 2016

Geen land dat zo vanzelfsprekend meedoet in de wereldtop van het schaatsen als Nederland. Om ook in de toekomst successen te garanderen is vasthouden aan het huidige recept niet voldoende. Schaatsbond KNSB heeft in 2013 besloten om de talentontwikkeling in de regio’s te versterken. Een gevolg hiervan is dat er afscheid is genomen van de centrale opleiding Jong Oranje. Overigens blijft dat wel de naam van de selectie die aan internationale wedstrijden deelneemt. De nieuwe toppers stromen nu door vanuit regionale talentcentra (RTC’s).

'Never change a winning team' is een oude wet in de sport, maar ook die heeft een houdbaarheidsdatum. Technisch directeur Arie Koops van de KNSB geeft toe dat de resultaten niet direct aanleiding geven om het over een andere boeg te gooien, maar met sommige tendensen moet in zijn ogen wel iets gedaan worden.

“We merkten dat een aantal talenten helemaal niet bij ons in de pijplijn zat, alsof we een blinde vlek hadden. Een enkeling kwam, zoals Jorien ter Mors, over vanuit een andere discipline. Ook is de focus in het schaatsen verschoven van allround naar meerdere onderdelen en worden meer specialisten gevraagd.”

Topsportmodel anders
Ondanks doorbraken van Jong Oranje-schaatsers als Kai Verbij en Antoinette de Jong nam de instroom naar Jong Oranje af, met name omdat de aanwas vanuit de gewesten opdroogde. Voor de KNSB was er ondanks de successen op de Spelen dus reden om het topsportmodel tegen het licht te houden en te veranderen.

De centrale opleiding vanuit Jong Oranje verdween vorig jaar, daarvoor in de plaats zijn sinds 2014 verschillende RTC’s opgericht waar op dit moment tachtig talenten uit de diverse schaatsdisciplines samen trainen. Verspreid over het land zijn inmiddels twaalf regionale programma’s gerealiseerd: zes voor langebaanschaatsen, drie voor shorttrack, twee voor kunstrijden en één voor inline-skaten. "In de toekomst streven we nog naar één extra plek voor shorttrack en kunstrijden en twee voor inline-skaten. Deelname aan het programma van een RTC is weggelegd voor talenten die eerst op hun vereniging en daarna in de baanselectie (het gewest) hebben laten zien dat ze klaar zijn voor een stap hogerop." Een van de voordelen is volgens Koops dat er op deze manier ruimte is voor meer potentiële topschaatsers.

“Wij hebben in kaart gebracht dat er op dit moment alleen al ongeveer dertig talenten zijn voor de langebaan die het in zich hebben om door te breken. Via de oude centrale aanpak van Jong Oranje was er hooguit plaats geweest voor twaalf van hen. We kunnen nu veel meer mensen begeleiden.” Dat gebeurt nu in de eigen regio, dus jongens en meisjes hoeven niet langer op jonge leeftijd huis en haard te verlaten. Voor talenten zelf scheelt dat in mentaal opzicht een slok op een borrel.

Niveau talentontwikkeling
De KNSB heeft de afgelopen jaren fors moeten bezuinigen, maar wil het niveau van talentontwikkeling in stand houden. De herziening van het topsportmodel draagt daar aan bij omdat de kosten voor het RTC gedragen worden door meerdere partijen. Gemeenten kunnen via subsidies bijdragen, net als ijsbanen en lokale sponsors. Koops:

“Er komt veel los, merken wij. De status van RTC straalt af op de omgeving. Het feit dat er in de buurt talent wordt opgeleid zorgt voor enthousiasme en binding, daar wil men wel in investeren.” RTC’s moeten hun zaken uiteraard wel op orde hebben om die status te verwerven. Zo moet er onder leiding van een fulltime coach een volwaardig programma kunnen worden afgewerkt. Waar er in het verleden versnipperd regionaal werd opgeleid, borgt de KNSB op die manier de kwaliteit met een uniform opleidingsplan en regie op selectiebeleid en kwaliteit van coaches.

Dat programma is op alle RTC’s hetzelfde, al is er enige ruimte voor verschillende accenten. Koops: “Diversiteit is goed, maar om een goed beeld te krijgen van niveau en ontwikkeling is het van belang dat alle talenten dezelfde doorlopende leerlijn volgen.” De bondscoach Jong Oranje - die veelvuldig op werkbezoek gaat bij de RTC's - heeft een andere rol. Hij verbindt de RTC’s.

Verbinding met commerciële schaatsteams
Als de talenten daadwerkelijk de top halen zullen ze, net als nu het geval is, opgepikt worden door commerciële teams. De KNSB doet het voorwerk, de merkenteams plukken de vruchten? Dat is niet hoe Koops het ziet. “Er wordt volop gewerkt aan de verbinding met de teams, omdat de RTC’s talenten moeten klaarstomen voor hetgeen op topsportniveau gevraagd wordt." Bovendien is hij blij met de aanwezigheid van de commerciële teams vanuit het beroepsperspectief voor talenten. “Zij zijn de reden dat jonge talenten volledig voor hun sport kunnen en willen gaan”

KNSB, teams en atleten hebben met elkaar afgesproken dat schaatsers in een topteam recht hebben op een minimuminkomen en sporttechnische ondersteuning, zodat ze zich fulltime kunnen bezighouden met de sport. In de jaren tachtig en negentig lag dat anders. Mensen als Leo Visser en Gerard Kemkers moesten tijdens hun carrière voortdurend blijven nadenken hoe ze het financieel konden bolwerken.” De opleiding van talenten zal het als aan Koops ligt altijd het domein blijven van de bond. "Continuïteit is een groot goed en dat is niet wat commerciële teams het schaatsen kunnen bieden, anders dan bijvoorbeeld in het voetbal. Daar is een club echt een instituut. Bij Ajax staat weliswaar om de zoveel jaar een andere sponsor op het shirt, maar de club zal nooit omvallen. De jeugdopleiding is gegarandeerd. In het schaatsen is dat zeker niet het geval. Deze taak blijft echt voorbehouden aan de bond.”

Voor meer informatie: Factsheet Regionale Talentencentra, infographic KNSB