door: Thomas van Zijl | 7 juli 2016

Voor mensen met een moeilijk examen voor de boeg is het stampen van rijtjes en feitjes ongetwijfeld belangrijk, maar vergeet ook zeker niet te sporten, bij voorkeur vier uur na het leren. Onderzoek van het Donders Instituut van de Radboud Universiteit in Nijmegen toont aan dat er bij het sporten stoffen vrijkomen die vergelijkbaar zijn met de stoffen die de hersenen gebruiken om kennis en ervaringen op te slaan.

Hoogleraar Cognitieve Neuroscience Guillén Fernandez geeft direct toe dat er nog verder onderzoek nodig is, maar is toch vooral verheugd over de resultaten. Na een studie bij knaagdieren was al bekend dat noradrenaline en dopamine - stoffen die vrijkomen bij het sporten - verbindingen in gang zetten die de hersenen nodig hebben om dingen op te kunnen slaan. Net als dat sporten over het algemeen goed is voor het brein. Het bevordert talloze cognitieve processen, inclusief het geheugen. Aan de basis daarvan staan het aanmaken van nieuwe zenuwcellen en een betere doorbloeding en stemming. Fernandez:

“Er waren aanknopingspunten genoeg, maar toch is deze studie uniek. Het is de eerste keer dat we hebben gekeken naar het effect van slechts één keer sporten na het leren en niet naar iemand die regelmatig sport.”

70 proefpersonen
De onderzoeksgroep van Fernandez voerde de studie uit met zeventig proefpersonen. Zij kregen plaatjes te zien op een computerscherm en de opdracht de precieze locatie van de plaatjes te onthouden. Een deel van de groep kroop vervolgens een half uur later op de fiets, een ander deel deed na vier uur en het laatste deel sportte helemaal niet. Twee dagen later keerden alle deelnemers terug naar het laboratorium om te testen wat ze onthouden hadden.

Het verschil tussen de groep die na een half uur was gaan fietsen of helemaal niet had gesport, was niet noemenswaardig. De groep die na vier uur was gaan sporten, haalde echter aanzienlijk betere resultaten. Fernandez vermoedt dat de tijdspanne van wezenlijk belang is: “Het zal per persoon verschillen, maar het geheugen heeft altijd even tijd nodig om kennis op te slaan. Dat blijkt ook uit de MRI-scans die we van de proefpersonen hebben gemaakt, daar zijn de verbindingen duidelijker aanwezig. There is a longer window of opportunity.”

Niet té zwaar sporten
De Nijmeegse hoogleraar raadt overigens af om na het leren al te fanatiek te sporten. Naar de mate van inspanning moet nog onderzoek gedaan worden, liefst op grotere schaal. Voor een laboratorium zijn zeventig proefpersonen voldoende, maar voor een toets in de praktijk zijn grotere aantallen nodig. “Er moet hoe dan ook dopamine vrij komen, maar een erg zware training heeft negatieve effecten op alle herinneringssporen. De kans dat met name nieuwe, nog tamelijk verse kennis verloren gaat, is heel groot.”

Vaststaat dat van dopamine en noradrenaline in alle gevallen juist een positieve werking uitgaat. Fernandez kan zich voorstellen dat het aanlokkelijk lijkt manieren te vinden om die stoffen kunstmatig aan het lichaam toe te voegen, zoals dat ook met voedingssupplementen gebeurt. “Er is nu alleen nog geen methode om dat doen, we zullen eerst tot in detail moeten vaststellen hoe de stoffen werken en waar ze vandaan komen.”

Lessen voor scholen
Verder onderzoek heeft Fernandez sowieso gepland, bijvoorbeeld om vast te stellen of wat met fietsen bereikt kan worden, ook geldt voor andere sporten. Bovendien is nog niet duidelijk wat nu het ideale moment is voor een inspanning na het leren. “Voor scholen zou het relevant kunnen zijn om er in hun lesroosters rekening mee te houden, maar daar hebben we meer en gedetailleerder bewijsmateriaal voor nodig.”

Voor leerlingen die morgen een proefwerk moeten maken, kan deze studie op termijn uitkomst bieden, voor mensen met Alzheimer en de aandachtstoornis AD ziet Fernandez minder toepassingen. Zij hebben meer baat bij regelmatig sporten, om zo via een betere doorbloeding en het ontstaan van nieuwe zenuwcellen het geheugen uit te breiden.
 
Voor meer informatie: Physical Exercise Performed Four Hours after Learning Improves Memory Retention and Increases Hippocampal Pattern Similarity during Retrieval of kijk op www.ru.nl/donders