door: Leo Aquina | 23 juni 2016
Welke sporter wil er nu geen gereedschapskist met reserveonderdelen voor het lichaam? Met behulp van 3D-printtechnieken hebben wetenschappers al geprinte wervels bij mensen geïmplanteerd, maar die gereedschapskist is nog ver weg. Toch opent 3D-printen ook nu al een scala aan mogelijkheden voor sporters. Jouke Verlinden is als Assistant Professor Human-Centered Digital Fabrication verbonden aan de TU in Delft en expert in de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van 3D-printen. “Bij mogelijkheden voor de sportwereld moet je op dit moment in eerste instantie denken aan schoenen en gear”, zegt hij. Technologische doping met behulp van 3D-printen is volgens hem de komende dertig à veertig jaar nog niet mogelijk.
“De grootste ontwikkeling die het 3D-printen de afgelopen jaren heeft doorgemaakt is de verschuiving van prototypes naar digital manufacturing“, aldus Verlinden. “Je begint met een 3D-scan en uit de printer komt een uniek fysiek product. Dan kan van plastic zijn of van staal. Op dit moment werken we hard aan de mogelijkheden om elektrisch geleidend materiaal te kunnen printen. De techniek heeft in eerste instantie een hoge vlucht genomen in de auto-industrie, maar ook in de medische wetenschap wordt er al gebruik gemaakt van de mogelijkheden.”
Schoenen en gear
In de sport wordt op dit moment al geëxperimenteerd met 3D-printen, met schoenen en andere gear. Verlinden: “Ik kan me goed voorstellen dat deze technieken binnenkort ook echt voor de consument beschikbaar zijn." De meest concrete toepassing van 3D-printen in de sport is op dit moment de EXO-L, een soort brace voor de enkel, die persoonlijk op maat wordt gemaakt. “Dat is niet gericht op het verbeteren van de prestatie, maar op blessurepreventie”, aldus Verlinden.
"Voor het printen met biologisch materiaal worden nu de eerste experimenten gedaan, maar zeker niet om topsporters beter te maken"
Vooralsnog kunnen Verlinden en zijn collega-wetenschappers nog geen complete organen uit de 3D-printer krijgen, maar er wordt wel al gebruik gemaakt van de techniek bij het ontwerp van individuele implantaten. “Je print een soort steigermateriaal dat biologisch afbreekbaar is en dat injecteer je met stamcellen. Deze techniek wordt gebruikt voor het maken van protheses. Voor het printen met biologisch materiaal worden nu de eerste experimenten gedaan, maar zeker niet om topsporters beter te maken. Bij het verbeteren van de gezonde mens moet je sowieso je vraagtekens zetten."
Eigendomsrecht
Volgens Verlinden wordt de discussie over mechanische doping op dit moment niet gevoerd, simpelweg omdat het vanwege de stand van de techniek (nog) niet aan de orde is:
“Rond 3D-printen worden op dit moment twee maatschappelijke debatten gevoerd. Ten eerste is daar de vraag in hoeverre het gebruikt kan worden voor het printen van pistolen, geweren en andere wapens. Gelukkig is ook dat op dit moment nog zo primitief dat je voor het maken van wapens nog altijd beter kan gaan winkelen in een bouwmarkt. De tweede discussie gaat over eigendomsrechten. Als je iets 3D kan printen, heb je eigenlijk geen fysiek product meer, maar een MP3-bestand. Waar ligt het intellectueel eigendom? Zoiets kan in de sport ook tot lastige situaties kan leiden. Stel dat een topatleet zijn persoonlijke 3D-bestanden heeft laten maken bij adidas, kan hij dan met datzelfde schoenontwerp naar Nike?”
Soft robotics
Verlinden noemt tot slot nog een techniek die op korte termijn ook voor (top)sporters interessant kan zijn: soft robotics. “Je moet daarbij denken aan dynamische protheses, waarbij je de vorm en de mechanische elementen kunt mee-printen, bijvoorbeeld ter ondersteuning van de armbeweging. Het klinkt heel ver weg, maar deze ontwikkelingen gaan snel. Dergelijke technieken zou je ook kunnen gebruiken bij trainingsvormen in de sport.” Op het Sports Engineering Institute in Delft houden ze de ontwikkelingen in ieder geval nauwlettend in de gaten.