Wetenschappelijke fundament voor het advies van NLsportraad
De NLsportraad heeft zich de afgelopen tijd gebogen over de maatschappelijke en economische impact van grote sportevenementen. De NLsportraad heeft bezien welke doelen en effecten sportevenementen kunnen hebben en hoe deze het best kunnen worden gemeten. Binnenkort publiceert de NLsportraad hierover een advies. In de komende vier weken staan we stil bij het wetenschappelijke fundament voor het advies in de vorm van bijdragen van experts. In opdracht van de NLsportraad hebben verschillende experts een essay geschreven over (1) de economische impact van sportevenementen, (2) de sociale impact van sportevenementen, (3) de mediawaarde en (4) de maatschappelijke kosten-batenanalyse voor sportevenementen.

Vandaag de door NLsportraad gemaakte samenvatting van het essay over de theorie van de economische impact van sportevenementen door Willem de Boer van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.

De afgelopen jaren is economische impact één van de belangrijkste publieke redenen geweest om een sportevenement te ondersteunen en te financieren. Welke voor- en nadelen kleven daaraan? En hoe meet je economische impact?

De economische impact van een sportevenement is de economische verandering in een stad, regio of land die het gevolg is van de uitgaven die aan dat sportevenement kunnen worden gerelateerd. Die impact wordt veelal uitgedrukt in additionele uitgaven: uitgaven die zonder het evenement niet zouden zijn gedaan. De uitgaven door bewoners van het gebied waar het evenement plaatsheeft, worden in de berekeningen doorgaans niet meegeteld. Wanneer er geen evenement zou zijn, zouden de bewoners hun geld immers ook ‘thuis’ uitgeven.

Er worden drie typen economische impact onderscheiden (tezamen de totale economische impact), waarvan de laatste twee ‘rimpeleffecten’ worden genoemd:

1. De directe impact: direct aan het evenement gerelateerde bestedingen, bijvoorbeeld van deelnemers, media en bezoekers van buiten de (lokale) gemeenschap in een plaatselijk restaurant.
2. De indirecte impact: bestedingen van de ontvangers van de directe bestedingen, bijvoorbeeld van het restaurant bij een plaatselijke bierbrouwer.
3. De afgeleide impact: de extra bestedingen van werknemers van bedrijven die van het evenement profiteren, bijvoorbeeld het extra geld dat werknemers van het restaurant uitgeven bij hun bakker of slager.

Negatieve effecten
Evenementen kunnen ook negatieve bestedingseffecten hebben, bijvoorbeeld verdringingseffecten. Dat is het geval wanneer bewoners van het gebied waar het evenement plaatsvindt het gebied juist vanwege het evenement verlaten of wanneer toeristen het gebied om diezelfde reden mijden. Verdringingseffecten zijn lastig te meten: wie zich niet in de regio bevindt, kan moeilijk ondervraagd worden. Wanneer verdringingseffecten van kleine en middelgrote sportevenementen wel konden worden gemeten, bleken ze verwaarloosbaar.

Andere inkomsten dan uit bestedingen
Behalve bestedingen van bezoekers trekken sportevenementen ook investeringen van bijvoorbeeld de overheid aan (denk aan een subsidie om de start van de Tour de France binnen te halen). De overheid verdient vaak een (klein) deel van haar investering terug, want additionele uitgaven (van bijvoorbeeld bezoekers) leiden deels tot extra belastinginkomsten.

Manieren om de economische impact van een evenement te vergroten

Om de economische impact te vergroten moet een evenementenorganisator:

1. meer (additionele) bezoekers, deelnemers en media aantrekken die voor meer bestedingen kunnen zorgen;
2. ervoor zorgen dat die bezoekers langer in de gastregio verblijven, want daardoor boeken ze daar meer overnachtingen en besteden ze meer;
3. bezoekers stimuleren om meer te besteden, bijvoorbeeld door op elkaar afgestemde diensten en producten aan te bieden;
4. middelen van buiten de regio aan te trekken (sponsoring, subsidies);
5. de verdringingseffecten beperken;
6. kritisch kijken naar eigen inkomsten en uitgaven van de organisatie. Meer lokaal inkopen zorgt voor een hogere economische impact.

Voor- en nadelen aan het meten van economische impact

Economische impact alleen op lokaal niveau meetbaar
Volgens de meeste onderzoeken is de economische impact van sportevenementen op macroniveau verwaarloosbaar. Op lokaal niveau wordt vaak wel een positieve impact gemeten, maar de bestedingen (miljoenen euro’s) vallen meestal in het niet bij de totale economie van een gebied (miljarden euro’s), laat staan bij die op nationaal niveau. Daarbij is er binnen een land vaak sprake van verschuiving van, maar niet substantieel méér, bestedingen.

Verschillende methoden, verschillende nadelen
Er zijn meerdere manieren om de economische impact van een sportevenement te meten, bijvoorbeeld vóór het evenement (ex ante) of erna (ex post). Sommige methoden zijn te grof of te beperkt, andere maken gebruik van zogeheten multipliers, die het effect van een kapitaalinjectie op de héle economie meten en daarom ongeschikt zijn voor het berekenen van de impact van een sportevenement, dat immers een micro- of meso-economische activiteit is. Vaak worden verschillende methoden en uitgangspunten voor het meten van economische impact gebruikt, wat het moeilijk maakt om resultaten te vergelijken.

Nadelen van onderzoek naar economische impact
Een nadeel van economische-impactstudies is dat die de kosten van het evenement én de maatschappelijke en ecologische effecten buiten beschouwing laten. Daarnaast worden zulke studies vaak uitgevoerd om standpunten van sportorganisaties of bestuurders te rechtvaardigen. Tot slot kan een impactstudie niet de vraag beantwoorden of een subsidie een goede investering is geweest. Die zou misschien meer impact hebben gehad als ze anders was besteed. Om deze nadelen uit te sluiten, kan worden gekozen voor het alternatief van een kosten-batenanalyse.

Voordelen van economische-impactstudies
Voordelen van economische-impactstudies zijn dat die gemakkelijk en relatief goedkoop zijn uit te voeren en dat de uitkomsten goed kunnen worden vergeleken wanneer een standaardmethode wordt gehanteerd: de effecten van een evenement krijgen meer betekenis wanneer effecten van andere evenementen als referentiepunt kunnen dienen.
Ook kan met zulke studies relatief eenvoudig aanvullende informatie worden verzameld, bijvoorbeeld over bezoekers of bezoekerstevredenheid en hebben ze ook zin wanneer economisch gewin niet het belangrijkste doel van het evenement is of het evenement door zijn aard niet geschikt lijkt voor onderzoek.

Methode van de Werkgroep Evaluatie Sportevenementen

In 2008 is de Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP) opgericht, een netwerk van meer dan 35 hogescholen, universiteiten, publieke en private onderzoeksinstellingen, overheden en sportinstanties. De methode die de werkgroep gebruikt om economische impact te meten staat open voor onderzoekers, beleidsmakers en overige gebruikers (‘open source’-aanpak).

Hoe werkt de WESP-methode?
Mede dankzij de standaardisatie van de WESP-methode heeft evenementenonderzoek het afgelopen decennium in Nederland een vlucht genomen. In de afgelopen jaren zijn tientallen evenementen volgens de richtlijn onderzocht. Verschillende overheden, waaronder het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, stellen momenteel evaluatie volgens de richtlijn als voorwaarde voor de subsidiëring van een evenement. Hoe werkt de methode?

• De richtlijnen – voor dataverzameling, data-analyse en rapportage – zijn gestandaardiseerd. Daardoor kunnen onderzoekers efficiënt werken en zijn de investeringen relatief beperkt.
• De resultaten zijn vergelijkbaar.
• De methode sluit aan bij wetenschappelijke kennis. Economische impact wordt gedefinieerd als ‘de extra bestedingen die het evenement in een bepaalde afgebakende omgeving veroorzaakt’. Er wordt gekeken naar de directe impact op korte termijn, dus zonder rimpeleffecten.
• Het impactgebied (stad, regio of land) wordt van tevoren vastgesteld. De opdrachtgever of subsidieverstrekker speelt een belangrijke rol: een gemeente zal de economische impact binnen haar eigen gebied willen onderzoeken.
• De methode berekent de economische impact van bezoekers, deelnemers en media en brengt ook de organisatorische bestedingen in het impactgebied in kaart.
• Omdat een deel van de bestedingen ook zonder het evenement in de lokale economie terecht zouden zijn gekomen (bijvoorbeeld overheidsinvesteringen), verdisconteert de methode die.
• De methode beschouwt uitgaven van lokale inwoners in principe als niet-additioneel.
• De methode meet geen verdringingseffecten, met uitzondering van de bestedingen van de organisatie.

Meer informatie over de economische impact van sportevenementen staat in het gehele essay van Willem de Boer en is hier te vinden.