door: Bart Heuvingh
'De term natuurtalent is een misleidend concept! Sporters die geloven dat ze een natuurtalent zijn verliezen motivatie: waarom hard werken als het allemaal gaat om de juiste genen.'
Waarom halen sommige talentvolle jonge sporters de top niet, terwijl aanvankelijk 'mindere' leeftijdsgenootjes die wel halen? Hoe komt het dat de ene sporter doorzet bij tegenslag, terwijl de ander opgeeft? Waarom kunnen sommige spelers niet tegen feedback, maar gaan anderen er juist actief naar op zoek? Hoe komt het dat de ene sporter telkens weer nieuwe uitdagingen aangaat, terwijl de ander liever in zijn comfortzone blijft?
Dit zijn verschillende vragen waar veel trainer/coaches mee worstelen, maar waar volgens mij weinig antwoorden op gegeven worden. De mindset-theorie biedt een kader waarbinnen voor bovenstaande vragen een antwoord is te vinden. Het grote probleem is echter dat kennis over mindset vaak niet aanwezig is bij trainer/coaches. Aangezien 'kennis pas echt waarde krijgt als het wordt toegepast' zal in deze column worden getracht om hier verandering in te brengen.
Overtuigingen leiden tot gedrag
Laten we beginnen met een voorbeeld uit de praktijk: een goed presterende speler gaat weinig uitdagingen aan en blijft in zijn comfortzone. Hoe ga je als trainer/coach hier dan mee om? Als een speler geen uitdagingen aangaat, dan zeggen we bijvoorbeeld dat hij meer lef moet tonen. We proberen zijn gedrag te sturen. Op korte termijn zal dit misschien effect hebben, maar veel interessanter is proberen te achterhalen waarom een sporter geen uitdagingen aangaat. Welke (onbewuste) overtuigingen heeft een speler over het aangaan van uitdagingen die hem beperken? Pas wanneer deze beperkende overtuigingen worden veranderd, zal dit een langdurig effect hebben bij spelers.
Het direct stimuleren van gedrag bij een speler heeft een minder (langdurig) effect dan het stimuleren van de onderliggende overtuigingen. Het stimuleren van de juiste onderliggende overtuigingen kan een trainer/coach doen door de juiste mindset te stimuleren. Een mindset is de overtuiging die een speler over de ontwikkelbaarheid van zijn talent en vaardigheden heeft. Het zorgt voor een denkkader dat gedrag, vooruitzichten en houding van de speler bepaalt ten aanzien van zijn ontwikkeling.
Twee soorten mindsets
Er kunnen twee soorten mindsets onderscheiden worden: een statische mindset en een groeimindset. Een statische mindset is de overtuiging dat talent en vaardigheden aangeboren zijn en daarom vastliggen. In de statische mindset wijzen prestaties uit hoeveel talent je ergens voor hebt.
Een groeimindset is de overtuiging dat talent te ontwikkelen is door veel te oefenen en de juiste leerstrategieën toe te passen. In de groeimindset wijzen prestaties uit wat je op dit moment kan, maar wijzen niet uit hoe talentvol je kunt worden wanneer je blijft ontwikkelen. Om met de groeimindset woorden van Gianluggi Buffon te spreken: 'talent is pas meetbaar na je carrière'.
Uit zowel de sportpraktijk als wetenschappelijk onderzoek (Carol Dweck) blijkt dat een groeimindset aan de basis staat van veel positieve gedragingen ten aanzien van ontwikkelen en doorzettingsvermogen, leren van fouten en luisteren naar feedback. In de volgende paragraaf neem ik de lezer mee in de denkwereld van beide mindsets en hun consequenties .
De consequenties van beide mindsets
Ten eerste leiden beide mindsets tot verschillende doelen. Een 'statische mindset'-speler zal als doel hebben om te laten zien dat hij over genoeg talent beschikt, terwijl een groeimindset-sporter als doel heeft om zoveel mogelijk te leren. De focus op het laten zien dat je over genoeg talent beschikt belemmert de 'statische mindset'-sporter om zich te richten op waar het eigenlijk om zou moeten gaan: ontwikkelen. Wanneer je namelijk constant wil laten zien dat je over genoeg talent beschikt, dan kijk je wel uit om uitdagingen aan te gaan. Een uitdaging zal vermeden worden omdat bij falen dit gezien kan worden als een gebrek aan talent. Liever voert een 'statische mindset'-sporter dingen uit die hij al kan en blijft hij veilig in zijn comfortzone.
Sporters met een groeimindset gaan juist wel uitdagingen aan, omdat hiervan geleerd kan worden. Waarom zou je telkens iets doen wat je al kan is de gedachte. Naast de verschillen in doelen en het aangaan van uitdagingen zijn er ook duidelijke verschillen in het omgaan met fouten tussen beide mindsets. Een 'statische mindset'-sporter ziet fouten als indicatie van een gebrek aan talent. Fouten moeten dus kosten wat het kost vermeden worden. Faalangst ligt op de loer voor deze sporter. Na het maken van een fout ziet hij maar moeilijk een mogelijkheid tot verbetering, omdat hij gelooft in de vaststaandheid van zijn talent. Opgeven of de taak vermijden kan het gevolg zijn.
Groeimindset-sporters gaan heel anders om met fouten en tegenslagen. Zij zien fouten als een logisch onderdeel van het leerproces; wanneer je iets nieuws aan het leren bent, zal je fouten maken. Dit is geen indicatie van een gebrek aan talent, maar juist een teken dat je iets nog onder de knie moet krijgen door veel oefenen en de juiste leerstrategie. Sporters met een groeimindset zullen doorzettingsvermogen tonen, omdat zij geloven in ontwikkeling en daardoor ook controle ervaren over hun ontwikkeling. Doordat groeimindset-sporters controle over hun ontwikkeling ervaren zien zij inzet ook als iets dat nodig is om beter te worden. Hierdoor zullen zij ook veel vaker uit zichzelf oefenen en zie je ze voor en na trainingen extra arbeid verrichten.
'Statische mindset'-sporters echter zien inzet als een indicatie dat je eigenlijk over te weinig talent beschikt. Als je echt talentvol bent dan hoef je niet zo je best te doen. Het laatste aspect waarop beide mindsets van elkaar verschillen is het omgaan met feedback. 'Statische mindset'-sporters zien feedback als een aanval, het is namelijk een indicatie dat ze niet talentvol genoeg zijn. Zij zullen naar excuses gaan zoeken om de feedback te weerleggen en defensief reageren; feedback is een bedreiging. Een 'groei mindset'-sporter daarentegen ziet feedback als een tip, het geeft aan waar hij zichzelf nog in kan verbeteren. Hij zal de feedback ter harte nemen en proberen er van te leren.
Als een GroeiMindset zoveel positieve gevolgen heeft, dan reist natuurlijk de vraag hoe trainer/coaches een dergelijke mindset kunnen stimuleren. In het filmpje onder deze column wordt één leerprincipe (van de zeven die ik samengesteld heb) uitgelegd bedoeld om een GroeiMindset te stimuleren.
Stimuleer een groeimindset; geef procescomplimenten
Complimenten die aan sporters gegeven worden stimuleren vaak een van beide mindsets. Complimenten die op de hele persoon gericht zijn (eigenschapscomplimenten) stimuleren een statische mindset: 'Wat een mooie pass, je bent een natuurtalent'. Complimenten die op het gedrag/proces gericht zijn (procescomplimenten) stimuleren een groeimindset: 'Wat een mooie pass, je hebt er hard voor getraind'.
Geef procescomplimenten over de inspanning, het doorzettingsvermogen en ontwikkeling om zodoende een groeimindset te stimuleren. Wanneer sporters te pas en te onpas eigenschapscomplimenten krijgen en dus vaak horen hoe 'talentvol' ze zijn, stimuleert dit een statische mindset met alle nare gevolgen van dien. Wanneer sporters altijd hebben gehoord hoe talentvol ze zijn, is het namelijk behoorlijk schrikken wanneer een trainer/coach vertelt dat je iets nog niet zo goed kan. De overdreven eigenschapscomplimenten zorgen dat sporters niet meer met kritiek van hun trainer/coach kunnen omgaan en hun vermogen om te leren steeds meer kwijtraken.
Zoals Henk Kraaijenhof ooit mooi omschreef in deze column geeft het woord 'talent' sporters teveel de 'illusie van al ergens gekomen te zijn zonder daar iets voor te hebben hoeven doen en van een zeker voorrecht'. We zouden volgens mij moeten stoppen met sporters constant te vertellen hoe talentvol ze zijn en ze moeten helpen om betere sporters te worden. Door hard te werken, omdat talent pas meetbaar is na je carrière!
Bart Heuvingh is topsportbegeleider bij de Jeugdopleiding van AZ Alkmaar, teammember van het Athletic Skills Model en eigenaar van SportMindset. Hij heeft SportMindset opgericht omdat hij er heilig in gelooft dat een groeimindset de basis van talentontwikkeling vormt en dat een statische mindset als een rem op talentontwikkeling werkt. Heuvingh heeft Bewegingswetenschappen (VU) en Sport- en Prestatiepsychologie (UvA) gestudeerd. Via SportMindset biedt hij presentaties, workshops en cursussen aan over hoe trainer/coaches, leraren en ouders een groeimindset kunnen stimuleren in de sport- en onderwijspraktijk door middel van zeven leerprincipes die hij samengesteld heeft. Voor meer informatie: www.sportmindset.nl, Twitter, bart@sportmindset.nl of 06-5207 2408.