2029: Nieuw Normaal Nederlands Peil

door: Bartel Berkhout

Er is niets zo fascinerend en tegelijkertijd complex als brainstormen over toekomstige (sport)scenario’s. Het is de ultieme uitdaging om tussen alle mogelijke factoren een patroon te kunnen herleiden. Zeker wanneer het gaat over periodes langer dan tien jaar. Hoe zien de wereld en Nederland in 2029 eruit? Wat blijft ongeveer hetzelfde en wat zijn zaken die fundamenteel gaan veranderen? 

Organisaties als Shell, McKinsey en het Centraal Planbureau hebben complete afdelingen die zich hiermee fulltime bezighouden en hun verschillende scenario’s lezen als spannende - en soms ook schrikbarende - romans.

Gedwongen tot nadenken
Niet alleen voor grote organisaties is het goed en noodzakelijk dat er langdurig vooruitgekeken wordt. Elk bedrijf, en elke stichting of sportbond heeft er baat bij. Het dwingt ze na te denken en zichzelf voor te bereiden op ontwikkelingen die hoe dan ook gaan komen. Bovendien spoort het managers en (sport)bestuurders aan om op de juiste wijze nu al in actie te komen. Of juist dicht bij zichzelf te blijven. 

Maar wat betekenen die veranderingen specifiek voor sport? Het is erg boeiend en waardevol te onderzoeken hoe sport zich gaat ontwikkelen in de komende tien jaren (zowel nationaal als internationaal) en wat de consequenties zullen zijn voor clubs, bonden en haar bestuurders. Het toekomstplan ‘Sport 2030’, opgesteld door de Australische overheid, is een mooi voorbeeld van een document waarin met verschillende (maatschappelijke) scenario’s rekening wordt gehouden en wat de implicaties betekenen voor leiderschap.

Ongeacht het scenario, is het evident dat sportbestuurders op alle niveaus te maken krijgen met een steeds sneller veranderende wereld en samenleving. In een steeds complexer ecosysteem zal sport hierin aan de ene kant mee (moeten) veranderen en aan de andere kant juist een baken van rust (kunnen) blijven. Bestuurders die hierin de menselijke balans vinden en het juiste lerende vermogen introduceren, zullen mogelijk de nieuwe norm in sport worden. 

Terugblik naar 2009: toename regelgeving 
Om een enigszins realistisch startpunt te creëren om tien jaar vooruit te kijken, is het goed om eerst terug te blikken. Hoe zag de (sport)wereld er in 2009 uit? Barack Obama werd op 20 januari 2009 beëdigd als 44ste president van de Verenigde Staten. Een periode van relatieve politieke rust deed zijn intree. De Brexit en ‘Trump’ leken nog ver weg. De gemiddelde temperatuur was 0,4 graden lager en de wereldbevolking is sindsdien met bijna een miljard inwoners toegenomen.

De #MeToo-discussie was nog in geen velden of wegen te bekennen (Twitter had sowieso slechts een handvol gebruikers). Voetbalbestuurders als Blatter en Platini stonden niet ter discussie. Het WK voetbal zou pas in de loop van 2009 aan Rusland en Qatar worden toegekend en een verklaring omtrent gedrag voor vrijwilligers in de Nederlandse sport was niet nodig. 

Het aantal Nederlandse sportverenigingen, leden en bestuurders is sinds 2009 min of meer gelijk gebleven, terwijl in opkomende regio’s als China en Latijns-Amerika sport in al haar facetten met duizelingwekkende cijfers is toegenomen. Esports stond in nog geen enkel woordenboek. 

Het bovenstaande laat zien dat er binnen sport verschillende snelheden van verandering gaande zijn (soms dus binnen dezelfde regio), waarbij nieuwe thema’s opeens heel belangrijk kunnen worden. Integriteit, regelgeving en governance (en alle aanverwante toezichtmechanismes) zijn de afgelopen tien jaren explosief in belang toegenomen. De vraag is of deze zucht naar controleren doorzet of dat er juist een kentering gaat plaatsvinden: een nieuwe balans waarnaar wordt teruggegrepen, wat Aristoteles het gezond verstand (Phronèsis) noemde. Bestuurders gebruiken regels als grenzen (om excessen te voorkomen) en gebruiken daarbinnen juiste hun ‘morele verstandigheid’ voor hun eigen inhoudelijke invulling. 

De wereld in 2029: sporteconomie 4.0 en social activsm
Wat kunnen we met redelijke zekerheid stellen over de tien jaren voor ons? De ongekende opmars van globalisering zal alleen maar doorzetten: op economisch, politiek, sociaal en cultureel gebied worden de verschillende plekken van de aarde - gewild of niet - steeds meer elkaar worden verbonden. Opkomende markten als China, India, maar zeker ook Afrika en Latijns-Amerika, zullen voor nieuwe wereldevenwichten gaan zorgen. 

De rol van digitale transformatie (economie 4.0) zal hierbij een ongekende invloed hebben: een groot deel van de huidige banen zal verdwijnen en nieuwe functies doen hun intrede. Eigenschappen als innovatief en kritisch denken worden nu al gezien als de meest elementaire eigenschappen van toekomstige medewerkers en leidinggevenden. Inherent zal het lerend vermogen van (sport)organisaties alleen maar belangrijker worden alsook het efficiënt de juiste kennis en expertise kunnen ontsluiten uit de gigantische hoeveelheid beschikbare bronnen. Kunstmatige intelligentie en slimme algoritmes gaan ook in de sport de komende tien jaren haar intrede doen. 

Grotere sportbedrijven als Nike en IMG zijn nu al bezig de kerncompetenties van hun toekomstige medewerkers radicaal te herzien en navenant nieuwe innovatieve opleidingsprogramma’s te introduceren. Nieuwe vormen van talentontwikkeling en leeromgevingen voor spelers, coaches en bestuurders van high performance sportomgevingen zullen in rap tempo worden geïntroduceerd (AZ) en vaker commercieel beschikbaar worden gemaakt voor derden (Ajax Coaching Academy). Het toverwoord DNA-thinking zal een verdere vlucht nemen. Aan de andere kant lijkt het doorvoeren van innovatieve (regel)veranderingen bij de grote sportbonden (FIFA) erg traag te gaan.

Als reactie op dit (digitale) geweld, zal er een toenemende roep zijn voor sociaal-maatschappelijke initiatieven. Het vermogen om écht intrinsiek te kunnen delen en geven, zal in een deel van de westerse samenleving als de nieuwe norm worden gezien. Social activsm wordt niet voor niets gezien als een essentiële niet te stoppen ontwikkeling in sport. Het gaat om atleten, teams en bestuurders (CEO activism is the new norm) die zich nog nadrukkelijker gaan uitspreken voor thema’s in de wereld en samenleving. Vraagstukken als klimaat en duurzaamheid zullen in 2029 als core values van elke sportorganisatie gezien worden.

Nederland in 2029: steeds warmer en we leven langer (alleenstaand) 
Een aantal toekomstige ontwikkelingen specifiek voor Nederland is met redelijke zekerheid te voorspellen. In alle scenario’s (ongeacht recessie of hoogconjunctuur) zal de invloed van een veranderend (en grilliger) klimaat ons allemaal raken. De afgelopen zomer is een voorbode. Het recente IPPC-rapport is er glashelder over: We Have about 12 years left. 

Een zogenaamd tipping point scenario, waarbij verschillende klimatologische factoren bij elkaar komen, zou zelfs een domino-effect kunnen creëren met als gevolg een nog veel sterkere klimaatverandering dan de meeste voorspellingen nu aangeven. Dit heeft een direct effect op het kunnen beoefenen van sport. Geen water voor het sproeien van velden, te warm om te sporten, geen ijs of sneeuw: het gaat ons ook in Nederland raken. 

Daarnaast leven Nederlanders steeds langer en daarmee stijgt het percentage ouderen in onze samenleving. Tegelijkertijd neemt het aantal alleenstaanden toe, zowel onder ouderen als jongeren. Het thema ‘eenzaamheid’ zal derhalve nog nadrukkelijker een maatschappelijk probleem worden. Bovendien zullen mensen meer in concentraties gaan wonen (Randstad) terwijl in Limburg, Groningen, Drenthe en Zeeland het aantal banen zal af afnemen. 

Sport in 2029
Bovenstaande veranderingen zullen ontegenzeggelijk veel gaan vragen van een nieuwe generatie sportbestuurders. Dit zijn talentvolle bestuurders die op lokaal niveau de uitdagingen van eenzaamheid, vergrijzing en krimpregio’s op innovatieve wijze richting kunnen geven. Velen van hen zijn op dit moment van schrijven waarschijnlijk nog niet betrokken in de sport. Aan de andere kant zal een sterkere centrale aansturing van boven in sport nodig zijn, die sterk gericht is op het verbinden en samenwerken van sportpartijen.

Een steeds grotere groep mensen heeft sport en vitaliteit gedurende een langere periode nodig voor zowel fysieke en mentale verbetering. Daarbij worden steeds meer nieuwe en verschillende sporten (individueel) aangeboden, terwijl in andere regio’s het sportaanbod juist langzaam terugloopt. Dat vraagt om een integrale aanpak. Neem daarbij het feit dat thema’s als fairsport, social activsm en athlete wellbeing steeds belangrijker worden en bovendien een deel van de sport steeds commerciëler wordt. Nieuwe samenwerking en verdienmodellen (los van subsidies) maakt de complexiteit alleen maar groter. 

Het vraagt om een sportbestuurder die aan de ene kant goed sturing kan geven aan een nieuw sportecosysteem, samenwerkingen kan sluiten met meerdere partijen, maar bovenal de menselijke maat weet te houden. Vooral wanneer veranderingen steeds groter worden, is het vermogen om dichtbij te kunnen blijven essentieel. Ook in 2029. 

Bartel Berkhout is grondlegger en directeur van Nyenrode Sports Inc.