door: Frank van Eekeren De UEFA onderneemt actie tegen clubs die het niet zo nauw nemen met de financiële regeltjes. Op deze manier probeert de Europese voetbalbond een voedingsbodem voor Financial Fair Play aan te leggen. Dat is nodig, want goedwillende clubs, kwetsbare spelers en de ‘competitive balance’ moeten worden beschermd. Maar om het voetbal geloofwaardig te houden zal UEFA harder moeten ploegen.
Bij zijn aantreden in 2007 als voorzitter van de UEFA sprak Michel Platini over het belang ‘solidariteit’ en ‘gemeenschappelijkheid’ in het Europese voetbal. Vooral de ongedisciplineerde financiële huishouding van vele clubs in Europa baarde hem zorgen. Platini vreesde voor de levensvatbaarheid van het profvoetbal en benoemde Financial Fair Play (FFP) tot speerpunt van zijn beleid.
Pervers
Platini’s zorg is nog tijd terecht. De laatste speelronde van de Champions League illustreerde opnieuw welke perverse gevolgen financieel vals spel heeft. Tijdens Ajax-Real Madrid traden de Spanjaarden aan met een selectie die maar liefst 460 miljoen euro méér had gekost dan die van de Amsterdammers. Ajax hield deze zomer bewust de hand op de knip om te zorgen voor een goede balans tussen inkomsten en uitgaven. Real deed dat anders. Zij kocht deze zomer gerust toppers als Modric en Essien voor op de reservebank, terwijl zij de schuld aan de financiële banken in de afgelopen drie jaar liet oplopen van 327 naar 590 miljoen euro. Gevolg: een voorspelbare 1-4 overwinning voor de Madrilenen.
Op dezelfde avond speelden Manchester City en Borussia Dortmund tegen elkaar. Ditmaal wist Borussia - dat heel gericht saneerde halverwege de jaren ’00 en nu met een gezonde huishouding al voor de tweede keer op rij Duits kampioen is - nog overeind te blijven. Maar de keurige Duitsers zullen deze strijd tegen het vreemde kapitaal op termijn gaan verliezen. En dat terwijl we niet eens weten hoe City’s suikersjeik Mansour aan zijn geld komt. Net zo min als we kennis hebben van de bedoelingen van de Qatar Investment Group met Paris Saint Germain - de club die de komende jaren zomaar eens samen met Manchester City het Europees voetbal kan gaan domineren.
Rat race
In de schaduw van het grote geld in de Champions League groeit nog meer onkruid. FIFPro - de internationale spelersvakbond - maakte onlangs bekend dat meer dan 30% van de spelers in Europa zijn salaris niet of gedeeltelijk ontvangt. Een schokkend hoog percentage. Hieruit blijkt dat niet alleen brave clubs als Ajax en Borussia de dupe zijn van financieel wanbeleid, maar vooral ook de spelers van clubs die het niet zo nauw nemen met contractuele afspraken. Veel clubs schuiven hun wanbetalingen af op de wereldwijde economische crisis, maar het lijkt er toch sterk op dat steeds meer clubs in de rat race van het voetbal onverantwoorde risico’s nemen.
Eerste wapenfeit
Om de geloofwaardigheid van het voetbal te behouden moet UEFA in actie komen. Ten eerste om de ‘competitive balance’ te herstellen, zodat uitslagen minder voorspelbaar worden. Ten tweede om de ‘good governance’ van hun clubs in de gaten houden, zodat goedwillende clubs worden beloond en ongewenste invloeden buiten de deur worden gehouden. En ten derde om kwetsbare spelers te beschermen tegen slechte werkgevers, zodat het Europese betaald voetbal niet afdaalt tot een zeer bedenkelijke bedrijfstak.
Platini lijkt dit te beseffen en maakt nu - na zijn mooie woorden in 2007 - serieus werk van FFP. In juni zette de UEFA de Club Financial Control Body (CFCB) onder leiding van de Belgische oud-premier Jean-Luc Dehaene aan het werk. De CFCB ging voortvarend te werk en kwam vorige maand met haar eerste wapenfeit: 23 clubs kunnen voorlopig fluiten naar hun prijzengeld uit de Europa League, vanwege achterstallige betalingen aan andere clubs (transfergelden) of aan spelers (salarissen). Voor het eerst betreffen de strafmaatregelen van de UEFA niet alleen obscure clubjes uit het voormalige Oostblok, maar ook enkele gerenommeerde clubs, zoals Atlético de Madrid en Fenerbahçe.
Menens
Een hoopvol begin. Maar als het Platini echt menens is met FFP dan is hij er nog niet. Om het onkruid uit te roeien, een gezonde financiële voedingsbodem aan te leggen en gezonde clubs te laten bloeien dient hij in elk geval nog drie maatregelen te nemen.
1) UEFA moet haar ridicule beloningssysteem in de Champions League aanpassen. Dankzij de verdeling van gelden op basis van marktaandeel en televisie-inkomsten verdiende Manchester United vorig seizoen meer dan de clubs waardoor zij in de eerste ronde van de CL werd uitgeschakeld. Op deze manier vergroot UEFA zelf het verschil tussen arm en rijk en ondermijnt zij de competitive balance.
2) UEFA moet - naast de gestrafte 23 clubs - ook nadrukkelijk kijken naar de boekhouding van eerste garnituur clubs, zoals Real Madrid en FC Barcelona. Pas als dergelijke clubs worden aangepakt vanwege hun schuldenlast zal dat een waarschuwend effect hebben naar de rest van Europa en zullen goedwillende clubs als Ajax en Borussia weer eens kans maken op een succesje.
3) UEFA moet meer nadruk leggen op ‘good governance’, en dan vooral op de transparantie van clubs. De herkomst van vreemd kapitaal en de achtergrond van externe financiers dient strenger gecontroleerd te worden, zodat voorkomen wordt dat omgang met ‘vage figuren’ indirect wordt beloond of gestimuleerd. Vooral spelers in de lagere regionen van het profvoetbal zullen hierdoor beter worden beschermd.
Bovenstaande maatregelen zullen het financiële, en uiteindelijk ook sportieve, voetballandschap stevig omwoelen. Maar zonder stevig te ploegen dreigen de Europese competities de komende jaren - op een paar mooie groene velden na - te worden gespeeld op dorre akkers.
Frank van Eekeren onderzoekt de maatschappelijke betekenis van de sport aan het Departement voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht. Eén van zijn onderzoeksthema’s is good governance in internationale sportfederaties. Frank’s bevindingen en meningen zijn ook te volgen op zijn weblog en op Twitter.