door: Simon van der Veer en Haike Spek
Op zondagavond 12 april 2009 zegt Leo Beenhakker tijdens Studio Voetbal:
“aan de basis van het succes van AZ ligt kwalitatief management dat verstandige
keuzes heeft gemaakt”. Daarop aanvullend: “in het seizoen 2006–2007 verloor AZ
nipt het kampioenschap, vervolgens kelderden de resultaten in het seizoen
2007–2008 en stapte Louis van Gaal halverwege het seizoen nog bijna op. Het team
maakte zich hard voor hem om te blijven. Deze lange termijn gerichtheid heeft
echt geholpen om nu zo goed te presteren.”
De laatste jaren lijken de traditionele top drie - PSV, Ajax en Feyenoord -
hun hegemonie wat te verliezen. Voor het eerst sinds het seizoen 1980-‘81 is er
zelfs weer een andere landskampioen dan één van deze drie clubs. AZ – maar ook
het dit seizoen opvallend goed presterende FC Twente – lijken slimme en
professionele organisaties die structureel en met een lange termijn visie werken
aan het optimaliseren van de organisatie. Bij de traditionele top drie verlieten
dit seizoen twee topcoaches vanwege geen ‘klik’ met hun spelers op eigen
initiatief hun clubs. Is dit toeval of zijn er nieuwe ontwikkelingen binnen
Betaald Voetbalorganisaties (BVO’s) die voor deze verandering zorgen?
Achter de schermen
De prestaties van voetbalclubs,
uitmondend in de stand in de Eredivisie of hun succes in de Champions League,
worden vaak vooral toegeschreven aan de kwaliteit van de coach en de spelers.
Maar achter elk voetbalsucces schuilt een organisatie die de ‘randvoorwaarden’
moet scheppen waardoor excellente prestaties kunnen worden gerealiseerd. De
mensen ‘achter de schermen’ creëren deze organisatie waardoor de trainingsstaf
en het voetbalteam tot excellente prestaties kunnen komen. Consequenties van de
organisatie ‘achter de schermen’ zijn dit jaar een aantal keer treffend naar
voren gekomen. Beide coaches Gertjan Verbeek (Feyenoord) en Huub Stevens (PSV)
stapten bij hun club op vanwege ‘geen klik’ meer met de spelersgroep. Achter de
schermen liggen de oorzaken waardoor het ontbreken van een ‘klik’ tussen coach,
spelersgroep en de voetbalorganisatie zijn ontstaan. Kortom deze wereld achter
de schermen is alles bepalend voor de uiteindelijke prestaties die het team
levert en waarop de coach en het team worden ‘afgerekend’.
Aanleiding onderzoek
De ‘aanval’ van AZ en FC Twente op
de traditionele top drie vormt de aanleiding voor een onderzoek dat wij
gaan uitvoeren met als doel te onderzoeken wat bij BVO’s de doorslag geeft om
blijvend excellent te presteren. De resultaten van het onderzoek kunnen
voetbalorganisaties helpen om verder te professionaliseren. Bij het onderzoek
zullen wij vooral inzoomen op de interne organisatie met de volgende centrale
vraag als vertrekpunt: welke kenmerken zorgen ervoor dat voetbalorganisaties –
én het daarbij horende voetbalteam – blijvend excellent presteren? De antwoorden
op deze vraag kunnen helpen om een ‘raamwerk’ te vormen waarmee men kan
reflecteren op de eigen voetbalorganisatie om te zien waar de sterktes liggen en
het verbeterpotentieel. Uiteindelijk kan dit de sleutel betekenen voor het
structureel professionaliseren van BVO’s. Maar dit geldt niet alleen voor BVO’s,
ook tal van andere sportorganisaties kunnen er in de toekomst hun voordeel mee
doen.
High performing voetbalorganisaties
In het bedrijfsleven
is al veel onderzoek gedaan naar excellente organisaties ofwel High
Performing Organizations. In ons onderzoek gebruiken wij het High
Performing Organizations (HPO)-onderzoek naar excellent presterende
organisaties van Dr. André de Waal als richtlijn. Dit geeft ons namelijk een
bewezen raamwerk om te kijken naar voetbalorganisaties, maar vooral om inzicht
te krijgen in datgene wat excellent presterende voetbalorganisaties onderscheidt
van de mindere presteerders. De Waal is verbonden als associate professor aan
de Maastricht School of Management en het onderzoek- en
inspiratiecentrum Center for Organizational Performance. Wereldwijd
heeft hij vijf jaar lang de kenmerken van excellente organisaties bestudeerd bij
ruim 2.500 organisaties. Het onderzoek ontdekte vijf overkoepelende pijlers voor
excellent presteren: kwaliteit van management; openheid en actiegerichtheid;
lange termijngerichtheid; continue verbetering en vernieuwing; kwaliteit van
medewerkers.
In juni 2008 heeft vanuit NOC*NSF ook een seminar over het HPO-gedachtegoed
in relatie tot sportorganisaties plaatsgevonden. Ons onderzoek haakt hierop aan
en heeft als doel om te toetsen in welke mate het HPO gedachtegoed toepasbaar is
op BVO’s. Hierbij wordt onderzocht in hoeverre dit gedachtegoed handvatten kan
geven aan voetbalorganisaties om verder te professionaliseren richting ‘high
performance’.
Blik vooruit!
De komende tijd gaan wij op onderzoek met
experts binnen en buiten BVO’s om op basis van het HPO gedachtegoed meer
inzichten te verzamelen rond excellent presterende voetbalorganisaties. Wat
zorgt ervoor dat AZ en FC Twente nu de hegemonie van de top drie doorbreken?
Klaarblijkelijke waarheden zoals ‘munten zorgen voor punten’ dekken niet meer
geheel de lading. Andere elementen zorgen ervoor dat het soepel draait en de
organisatie, de coach en het team keer op keer uitmuntende prestaties
boeken.
Oproep
Kortom de zoektocht naar de interne succesfactoren
staat de komende tijd centraal. Hierbij maken wij graag gebruik van alle
beschikbare expertise op dit gebied: Daarom nodigen wij u langs deze weg uit om
met ons mee te doen in dit onderzoek! Kent u mensen die ruime ervaring hebben op
het gebied van BVO’s? Dit kan zijn vanuit de praktijk dan wel vanuit
wetenschappelijk onderzoek. Graag komen wij in contact met vakmensen die wij
kunnen uitnodigen voor deelname aan ons onderzoek naar de kenmerken van
excellent presterende voetbalorganisaties.
Haike Spek is de afgelopen twee jaar als projectmanager
betrokken bij de migratie van Postbank naar ING. Daarvoor heeft hij altijd
vanuit de praktijk in verandertrajecten binnen grote en kleine organisaties
gewerkt. Hierbij is hij voortdurend op zoek om theoretische management concepten
in de praktijk te toetsen en te realiseren. Vanuit zijn MBA opleiding
Sportmanagement bij het Sport Management Institute is hij bezig om de
toepasbaarheid van het HPO-gedachtegoed te toetsen op Betaald Voetbal
Organisaties. Voor meer informatie: haikespek@tiscali.nl
Simon van der Veer is verbonden als Practice Director aan het Center
for Organizational Performance. Gecombineerd met zijn ervaring op het gebied van
veranderkunde en organisatieontwikkeling, doet hij vanuit het Center onderzoek
naar excellent presterende organisaties en helpt hij mensen binnen organisaties
om het HPO gedachtegoed praktisch toe te passen en verbeteringen te realiseren.
Voor meer informatie: vanderveer@hpocenter.com
Voor meer informatie over het HPO- gedachtegoed: www.hpocenter.nl